মৃত্যু যদি শিল্প হয়, সেই মৃত্যু কিদৰে সুলভ

মৃত্যু যদি শিল্প হয়, মৃত্যু কিদৰে সুলভ

                                                    - বীৰ্কে বি থাপা

       জুবিন গাৰ্গ মানেই  এক অনন্য, বিৰল প্ৰতিভা। নব্বৈৰ দশকৰ যিখিনি  সময়ত জুবিনে প্ৰথম শ্ৰব্য কেছেট' অনামিকা' উলিয়াইছিল, সেই তেতিয়াৰে পৰা তেওঁৰ গীত আমি শুনিছিলোঁ। সঁচা কথা ক'বলৈ গ'লে, প্ৰথমাৱস্থাত আমি  জুবিনৰ গীতবোৰ ভাল পোৱা নাছিলোঁ।কাৰণ, সেই কালত আমাৰ মন-প্ৰাণ আচ্ছন্ন কৰি ৰাখিছিল জিতুল সোনোৱালৰ দৰে গায়কসকলৰ গীতে।কিন্তু লাহে লাহে জুবিনৰ গীতে আমাৰ প্ৰজন্মৰ হৃদয় স্পৰ্শ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। আমি তেতিয়াই উপলদ্ধি কৰিছিলোঁ-তেওঁৰ গীতে যেন এক নতুন প্ৰবাহ বোৱাই আনিছে। 

       প্ৰকৃততে জুবিনে অসমীয়া সংগীতজগতলৈ এক নতুন ধাৰা বোৱাই আনিছিল।  তেওঁৰ প্ৰথমখন শ্ৰব্য- কেছেট 'অনামিকা'ক নতুন প্ৰজন্মই ব্যাপকভাৱে আকোঁৱালী লোৱাৰ মূলতে আছিল জুবিনৰ মোহময়, যাদুকৰী কণ্ঠ, শুদ্ধ উচ্ছাৰণ আৰু গীতসমূহৰ ভাৱৰ গভীৰতাৰ লগে লগে অসমীয়া সংগীত জগতত জুবিনে সৃষ্টি কৰা এক নতুন ধাৰাৰ সুৰ সংযোজনা।জুবিনৰ পূৰ্বেও বহুকেইগৰাকী গায়কৰ গীতত পাশ্চাত্যৰ প্ৰভাৱ অৱশ্যেই আছিল।কিন্তু জুবিনৰ গীতৰ বৈশিষ্ট্য আছিল এয়ে যে পূৰ্বৰ গায়কসকলৰ গীতত ৱেষ্টাৰ্ণ মিউজিকৰ উচ্চ - প্ৰাবল্যযুক্ত আধুনিক বাদ্যযন্ত্ৰৰ কোলাহলৰ মাজত গায়কৰ কণ্ঠ যেন ক'ৰবাত চাপ খাই হেৰাই গৈছিল, কিন্তু তাৰ বিপৰীতে জুবিনৰ গীতত পৰিলক্ষিত হৈছিল কণ্ঠ আৰু ইনষ্ট্ৰুমেন্টৰ মাজত এক সুসংহত ঐক্য। উচ্চ, মুক্ত কণ্ঠৰ লগতে বিৰামহীনভাৱে সুদীৰ্ঘ সময় ধৰি  হামিং(Humming) কৰিব পৰা সামৰ্থ  আছিল জুবিনৰ গীতৰ অনন্য বৈশিষ্ট্য।

    সেই 'অনামিকা' শ্ৰব্য কেছেটৰ পৰা আৰম্ভ কৰি 

সপোনৰ সুৰ, জোনাকী মন, মায়া, আশা, জোনবাই, জানমণি আদিৰ দৰে অলেখ শ্ৰব্য কেছেট, ভিচিডি কাহিনী-চিত্ৰ, ত্ৰিশ-পয়ত্ৰিশখনকৈ অসমীয়া, বাংলা আৰু হিন্দী কথাছবি তথা বিভিন্ন প্ৰাদেশিক ভাষাত গোৱা গীতলৈকে প্ৰায় আঠত্ৰিশ হাজাৰ গীত গাই অভিলেখ সৃষ্টি কৰিছিল জুবিন গাৰ্গে। 

    ১৯৯৫ চনত মুক্তি লাভ কৰা শ্ৰব্য কেছেট 'শ্ৰদ্ধাঞ্জলি' ৰ প্ৰথম, দ্বিতীয় আৰু তৃতীয় ভলিউমৰ গীতসমূহেই প্ৰমাণ কৰি দেখুৱাইছিল যে শুদ্ধ উচ্ছাৰণেৰে সৈতে হিন্দীতো গীত গাব পৰা দক্ষতা জুবিনৰ আছিল। আদনান চামীৰ দৰে বিখ্যাত গায়কেও ৰাষ্ট্ৰীয় স্তৰৰ বহুকেইখন অনুষ্ঠানত জুবিনৰ কণ্ঠৰ উচ্চ প্ৰশংসা কৰিছিল। ২০০৬ চনত নিৰ্মিত অনুৰাগ বাসুৰ  'গেংষ্টাৰ'ৰ বিখ্যাত 'য়া আলি', ২০১৩ চনত নিৰ্মিত ৰাকেশ ৰোচনৰ ' কৃশ-৩' ৰ ' দিল তুহি বতা ' আদিৰ দৰে গীতত কণ্ঠদান কৰি মুম্বাই ফিল্ম ইণ্ডাষ্ট্ৰিতো এক সুকীয়া স্থান দখল কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা জুবিন গাৰ্গে

ৰাজ্যিক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ কেইবাটাও পুৰস্কাৰ (প্ৰাগ চিনে এৱাৰ্ড,ফিল্ম ফেয়াৰ এৱাৰ্ড, ষ্টাৰডাষ্ট এৱাৰ্ড, গ্লবেল ইণ্ডিয়ান ফিল্ম এৱাৰ্ড, নেচনেল ফিল্ন  এৱাৰ্ড আদি) লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা জুবিন গাৰ্গে

 কিন্তু বলিউদৰ কৃত্ৰিম আভিজাত্য আৰু বিলাসিতাপূৰ্ণ জীৱনৰ মোহত আৱদ্ধ হৈ নাথাকি অসমীয়া, বাংলা আৰু প্ৰাদেশিক ভাষাৰ সংগীত জগতত নিজকে বিলীন কৰি দিছিল। অসমৰ বিভিন্ন জনগোষ্ঠীৰ গীতত কণ্ঠদান কৰাৰ  উপৰিও জুবিন গাৰ্গে কামৰূপীয় লোকগীত, বৰগীত, টোকাৰী গীত আদিও সুললিত কণ্ঠেৰে গাই অসমীয়া সংগীত জগতক সমৃদ্ধ কৰিছিল।

খাচী কথাছবিৰ সংগীত পৰিচালনাৰ বাবে তেওঁ সন্মানজনক' ৰজত কমল বঁটা'ও লাভ কৰিছিল।

কেৱল সংগীত জগতকে নহয়, তেওঁ অসমীয়া চলচিত্ৰ জগততো এক পৰিৱৰ্তনৰ সূচনা কৰিছিল। অসমীয়া চলচিত্ৰ জগতৰ চৰম দুৰ্গতিৰ সময়ত যি সময়ত আন কোনো প্ৰযোজকে ডাঙৰ পৰ্দাৰ বিগ বাজেট ছবি নিৰ্মান কৰা কথা কল্পনাই কৰিব পৰা নাছিল, সেই সময়ত জুবিন গাৰ্গেই  আগবাঢ়ি আহিছিল মৰসাহ কৰি।  'কাঞ্চনজংঘা', 'মিছন চাইনা' আদিৰ দৰে বিগ বাজেটৰ ছবি নিৰ্মান কৰি তেওঁ অসমৰ ইমূৰৰ পৰা সিমূৰলৈ পোষ্টাৰিং কৰি অসমীয়া ৰাইজক অসমীয়া ছবি চাবলৈ উৎসাহিত কৰিছিল। বহুকেইখন ছবিত তেওঁ নিজে অভিনয়ো কৰিছিল। 

     স্বাভাৱিকতে জুবিন গাৰ্গ আছিল এক অনন্য প্ৰতিভা।১৯৯২ চনত গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ 'য়ুথ ফেষ্টিভেল'ত গ'ল্ড মেডেল লাভ  আৰু প্ৰথম শ্ৰব্য কেছেট' অনামিকা'ৰ বিপুল জনপ্ৰিয়তাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি বিগত প্ৰায় তিনি দশক ধৰি সংগীতৰ ক্ষেত্ৰখনত একান্তভাৱে নিৱিষ্ট  জুবিনে অক্লান্ত শ্ৰম কৰিছিল। কিবা এক নতুন সৃষ্টিৰ তাড়নাত তেওঁ উন্মাদৰ দৰে কাম কৰি গৈছিল। অত্যধিক শ্ৰমৰ বাবেই তেওঁৰ স্বাস্থ্যৰ অৱনতি ঘটিছিল। দুৰ্বল, অসুখীয়া স্বাস্থ্যকো পৰোৱাহ নকৰি তেওঁ মাজনিশা, পুৱতিনিশালৈকে হাজাৰ হাজাৰ দৰ্শকৰ তাগিদাত গীত গাইছিল। সকলোৰে হাৰ্টথ্ৰৱ জুবিনে মঞ্চত বহু সময়ত বেসুৰা সুৰত গীত গালেও তেওঁৰ বাবে মানুহ পগলাৰ দৰে হৈছিল। জুবিন-অনুৰাগীৰ সংখ্যা কেতিয়াও কম হোৱা নাছিল। 

     অৱশ্যে জুবিন গাৰ্গে কৰা কিছুমান অভব্য, উদ্ভট আচৰণৰ বাবে বহু সময়ত বিতৰ্কৰো সৃষ্টি নোহোৱাকৈ থকা নাছিল। প্ৰকৃততে তেওঁৰ এফালে যেনেদৰে আছিল  অনন্য, যাদুকৰী কণ্ঠ আৰু সৃষ্টি প্ৰতিভা,তেনেদৰে আনফালে আছিল শিশুসুলভ, অদ্ভুত আচৰণ।কলেজীয়া জীৱনতো তেওঁক দেখা গৈছিল এজন ক্ষীণ-মীন, মূৰত একোছা দীঘল চুলিৰে, পিঠিত গীটাৰ লৈ চাইকেল চলাই কলেজলৈ যোৱা এক ব্যতিক্ৰমী যুৱকৰ ৰূপত । প্ৰথমখন গীতৰ এলবাম 'অনামিকা'ৰ ক'ভাৰ পেজত মুদ্ৰিত দীঘল চুলিৰ সেই মোহময় ফটোৰ জুবিন গাৰ্গ নব্বৈৰ দশকত নতুন প্ৰজন্মৰ বাবে হৈ পৰিছিল এটা ' আইকন '। অত্যন্ত অপ্ৰিয় হ' লেও এই কথা সত্য যে অত্যধিক মদ্যপান কৰা অভ্যাসৰ বাবেও তেওঁ বহু সময়ত সংযমহীন হৈ পৰিছিল। অত্যধিক মদ্যপান কৰি কেতিয়াবা মঞ্চত গান গাব নোৱাৰা হোৱা, মঞ্চত শুই পৰা, গান গাবলৈ উঠি হঠাৎ 'আজি মোৰ গান গাবলৈ মন নাই' বুলি গুচি যোৱা, মঞ্চত হিন্দী গীত পৰিৱেশন কৰিবলৈ নিষেধ কৰাৰ পাছতো হিন্দী গীত পৰিৱেশন কৰা, গীত গাই থকা অৱস্থাত চাউণ্ড চিষ্টেমৰ কাৰিকৰী বিজুটি ঘটিলে খঙত মাউথ স্পীকাৰ থেকেচি পেলাই দিয়া, কেতিয়াবা অদ্ভুত বেশভূষা পৰিধান কৰা, মঞ্চত অশ্লীল মাত মতা আদিৰ দৰে আচৰণ আছিল তেওঁৰ দৈনন্দিন ঘটনা।বহু সময়ত জুবিনৰ এনে উদ্ভত আচৰণৰ অন্তৰালত  আছিল কিছুমান কথা বা কাৰ্যই তেওঁৰ মনত সৃষ্টি কৰা প্ৰচণ্ড ক্ষোভ। ক্ষোভৰ প্ৰতীকি প্ৰকাশৰূপেও তেওঁ কেতিয়াবা ইচ্ছাকৃতভাৱেই উদ্ভত আচৰণ প্ৰদৰ্শন কৰিছিল।

      জুবিনৰ অন্তৰ্সত্তাত সংপৃক্ত হৈ আছিল এক প্ৰকাৰৰ প্ৰচণ্ড যুক্তি আৰু সাম্যবাদী চেতনা। এই দুটা বস্তুৱে তেওঁক অত্যন্ত সাহসী আৰু বেপৰুৱা কৰি তুলিছিল। তথাকথিত ধৰ্ম, ভগৱানৰ অস্তিত্ব আদিক তেওঁ নামানিছিল আৰু প্ৰকাশ্যে বিৰুধিতা কৰিছিল।

তেওঁ নিজে জাতত বামুণ হৈয়ো বামুণক গালি পাৰি বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰিছিল। তেওঁ কৈছিল- 'মই লগুণ ছিঙি পেলাই দিছোঁ।মোৰ কোনো জাত নাই,মোৰ কোনো ধৰ্ম নাই ।' নিজৰ ছবি 'কাঞ্চনজংঘা' তো এনেধৰণৰ সংলাপ সন্নিৱিষ্ট কৰি তেওঁ যথেষ্ট সমালোচনাৰ সন্মুখীন হৈছিল। কোনোবা এখন মঞ্চত সত্ৰাধিকাৰ এগৰাকীক 'সত্ৰাধিকাৰ প্ৰভু' বুলি সম্বোধন কৰা কাৰ্যক তেওঁ প্ৰকাশ্যে  বিৰুধিতা কৰাও দেখিছিলোঁ।এনেবোৰ কথাই বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰিলেও কিন্তু কেতিয়াও তেওঁ হাৰ মনা নাছিল। 'ঘেণ্টা মই কাকো খাটিৰ নকৰোঁ' বুলি সততে কৈ থকা জুবিনৰ কণ্ঠ আছিল অনিৰূদ্ধ।ক'বলগীয়া কথাখিনি তেওঁ কৈয়ে এৰিছিল-লাগিলে গীততে হওক বা কবিতাতে, মঞ্চতে হওক বা দূৰদৰ্শনৰ পৰ্দাতে। দেশৰ সংকট, দুৰ্নীতি, ৰাজনৈতিক - ভ্ৰষ্টাচাৰ আদিৰ বিৰূদ্ধে তেওঁ সাহসেৰে গীত গাই গৈছিল। সংকীৰ্ণ সাম্প্ৰদায়িক চেতনাৰ উৰ্ধত তেওঁ গাইছিল কেৱল মানুহৰ গান, জীৱন আৰু প্ৰেমৰ গান, জীৱনৰ কঠোৰ বাস্তৱৰ গান।

     জুবিনৰ গীতৰ এনে অমোঘ শক্তি আছিল যে জাতি-বৰ্ণ-ধৰ্ম নিৰপেক্ষে সকলোৱে প্ৰাণত ঠাই দিছিল তেওঁৰ কণ্ঠক, তেওঁৰ গীতক। তেওঁৰ গীতৰ যাদুকৰী শক্তিয়ে তল পেলাই দিছিল জুবিনৰ উদ্ভত আচৰণে লাখ লাখ দৰ্শকৰ মনত সৃষ্টি কৰা সমস্ত ক্ষোভ।

     এনে এগৰাকী শিল্পী জীৱন গাৰ্গৰ আকস্মিক মৃত্যু কোনেও কল্পনা কৰিব পৰা নাছিল। মানি ল'ব পৰা নাছিল কোনেও এই মৃত্যুৰ খবৰ। এনে লাগিছিল - যেন তেওঁ সদায় কৰি থকা ধেমালিবোৰৰ দৰেই এয়াও আছিল এটা ধেমালি। 

      কিন্তু অৱশেষত আমি সকলোৱে মানি ল'বলৈ বাধ্য হ'লোঁ এই নিৰ্মম সত্য যে - হয়, কেৱল নতুন প্ৰজন্মৰে নহয়, অসমৰ লাখ-লাখ অনুৰাগীৰ হৃদয়ৰ স্পন্দন জুবিন গাৰ্গৰ মৃত্যু হৈছে চিংগাপুৰত, সাগৰৰ পানীত সাঁতুৰিবলৈ গৈ।

      মৃত্যু এক শাশ্বত, চিৰন্তন সত্য। কিন্তু সেই মৃত্যুক আমি কেনেকৈ ইমান সহজে মানি লওঁ যি মৃত্যু হ'ব পাৰে ইমান ক্ৰুৰ, ইমান নিষ্ঠুৰ। চিংগাপুৰৰ সাগৰৰ পানীত সাঁতুৰিবলৈ গৈ শ্বাস-প্ৰশ্বাস বন্ধ হৈ, কি দুসহ: যন্ত্ৰণাত জীৱন-মৰণৰ সৈতে যুঁজি যুঁজি, কক্ বকাই কক্ বকাই জুবিন গাৰ্গৰ মৃত্যু হৈছিল -সেয়া ভাৱিলে অন্তৰে কান্দি দিয়ে। আজি অসমৰ লাখ - লাখ জনতাই জুবিনৰ মৃত্যুত কান্দিছে।কোনেও সহজভাৱে ল'ব পৰা নাই এই মৃত্যুক। 

      জুবিনৰ মৃত্যুৰ লগে লগে অলেখ প্ৰশ্নৰ অৱতাৰণা হৈছে। সামাজিক মাধ্যমসমূহত ভাইৰেল হোৱা বিভিন্ন ফটো, ভিডিঅ' ক্লিপ, টেলিফোন ক'ল ৰেকৰ্ডিং, নিউজ চেনেলসমূহৰ ভূমিকা আদিৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত জুবিনৰ মৃত্যুৰ কাৰণ ৰহস্যৰ আৱৰ্তত সোমাই পৰিছে। জুবিনৰ মৃত্যুক সহজ মৃত্যু বুলি কোনেও আজি গ্ৰহণ কৰিব পৰা নাই। সকলোৰে মনত আজি প্ৰশ্ন - কি আছিল তেওঁৰ মৃত্যুৰ প্ৰকৃত কাৰণ? সেয়া কেৱল এটা দুৰ্ঘটনাই আছিল নে? এনে নিৰ্মম মৃত্যু সংঘটিত হোৱাৰ সময়ত তেওঁৰ লগত অনবৰতে লাগি থকা সাংগো-পাংগোবোৰ ক'ত আছিল? শাৰীৰিকভাৱে তেনেই অসুস্থ বুলি জানিও জুবিন গাৰ্গক সাগৰৰ পানীত সাঁতুৰিবলৈ কিয় এৰি দিয়া হৈছিল? বহু প্ৰশ্ন। 

      চিংগাপুৰৰ সাগৰে সঁচাকৈয়ে কাঢ়ি লৈ গ'ল নতুন প্ৰজন্মৰ অজস্ৰ অনুৰাগীৰ প্ৰাণৰ স্পন্দন, হাৰ্টথ্ৰৱ জুবিন গাৰ্গক।এটি কবিতাত জুবিনে লিখিছিল- 'সাগৰ দেখিছা?/তাত বৰ এন্ধাৰ/ঢৌৱে কোবায়/শব্দৰ কোলাহল/পাৰাপাৰহীন/ক'ত আৰম্ভ ক'ত শেষ/কোনেও নেজানে/

মই নদী ভাল পাওঁ/নদীয়ে নিজৰ পথ নিজেই বিচাৰে/কুলুকুলু শব্দেৰে/একা-বেঁকা বাটেৰে নিজেই বিচাৰি যায়/নিজৰ ঠিকনা/দিশহাৰা জীৱনৰ সেউজ শিলত থৈ যায়/কল্লোলিত হৃদয়ৰ বেদনা..' (ভিতৰে-বাহিৰে) ।

      বুকু ফাটি পৰে এই কথা ভাৱি যে সদায় গীত, কবিতা আৰু কথাৰে  নদীক ভাল পোৱা কথা কৈ থকা জুবিনৰ মৃত্যু হ'ল অৱশেষত সাগৰৰ পানীৰ গভীৰতাত, শ্বাসৰূদ্ধ অৱস্থাত। কিয় আহে মৃত্যু এনেদৰে? কেনেদৰে কাঢ়ি নিব পাৰে মৃত্যুৱে এটা জীৱন, ইমান সহজে? মৃত্যু কিয় ইমান সুলভ? (সমাপ্ত) 

      

 

ভাৰত-বিভাজনকালৰ অকথিত কৰুণ গাঁথা-উৰ্বশী বুতালিয়াৰ 'দ্য আদাৰ চাইড অব চাইলেঞ্চ'

ভাৰত-বিভাজনকালৰ অকথিত কৰুণ গাঁথা-
উৰ্বশী বুতালিয়াৰ 'দ্য আদাৰ চাইড অব চাইলেঞ্চ'
                                           - বীৰ্কে বি থাপা

      নাৰীবাদী লেখিকা তথা নাৰী- আন্দোলনৰ সক্ৰিয় কৰ্মী উৰ্বশী বুতালিয়াৰ লেখাত সততে নাৰীৰ দুখ-যন্ত্ৰণা, অভাৱ-অনাটন, নাৰীৰ ওপৰত পুৰুষ-তান্তিক সমাজ ব্যৱস্থাই চলাই অহা শোষণ উৎপীড়ন,নাৰীৰ আৰ্থ- সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক অধিকাৰ, লিংগ বৈষম্য, সাম্প্ৰদায়িকতাবাদ, মৌলবাদ আদিৰ স্পষ্ট প্ৰতিফলন ঘটা পৰিলক্ষিত হয়।
     উৰ্বশী বুতালিয়াৰ জন্ম হৈছিল 1952 চনত হাৰিয়ানাৰ অম্বালাত এটা অতি প্ৰগতিশীল বিচাৰধাৰা আৰু অনীশ্বৰবাদী শিখ পৰিয়ালত। 1973 চনত দিল্লী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা সাহিত্যত স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী গ্ৰহণ কৰাৰ পাছত পুনৰ 1977 চনত লণ্ডন য়ুনিভাৰ্চিটিৰ পৰা South Asian Studies ত এম.এ. কৰা বুতালিয়াই তেওঁৰ কৰ্মজীৱন প্ৰথমে আৰম্ভ কৰে  দিল্লীত অৱস্থিত অক্সফোৰ্ড য়ুনিভাৰ্চিটি প্ৰেচত । তাৰ পাছত তেওঁ লণ্ডনস্থিত 'জেদ বুকচ্ ' নামৰ এটি প্ৰকাশন প্ৰতিষ্ঠানত সম্পাদক হিচাপে  কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে।পুনৰ ভাৰতলৈ উভটি আহি তেওঁ হাৰিয়ানাৰ ' অশোকা য়ুনিভাৰ্চিটি'ত অধ্যাপনা কৰাৰ উপৰিও প্ৰখ্যাত নাৰীবাদী লেখিকা ৰীতু মেননৰ  সৈতে লগলাগি 1984 চনত  Kali for Women নামৰ এটি নাৰীবাদী প্ৰকাশন সংস্থা গঠন কৰে। Kali for Women হৈছে ভাৰতবৰ্ষৰ প্ৰথম নাৰীবাদী প্ৰকাশন সংস্থা যি সংস্থাই তৃতীয় বিশ্বৰ মহিলাসকলৰ কণ্ঠক বলিষ্ঠ ৰূপ প্ৰদান কৰিবৰ বাবে নিৰন্তৰ কাম কৰি যায়।পৰৱৰ্তীকালত  বুতালিয়াই নিজাববীয়াকৈ Zubaan Books নামৰ আন এক প্ৰকাশন সংস্থা গঠন কৰে 2003 চনত ।বৰ্তমান এই সংস্থা Zubaan Publishers Pvt. Ltd.ৰূপে পৰিচিত।বুতালিয়াৰৰ নাৰীবাদী বলিষ্ঠ লেখাসমূহ The Guardian, The New Internationalist, The Statesman, The Times of India, Outlook ,India Today আদিত প্ৰকাশ পাই আহিছে। বামপন্থী বিচাৰধাৰাৰ বুতালিয়াৰে প্ৰখ্যাত Tehelka নামৰ বামপন্থী কাকততো নিয়মীয়াকৈ স্তম্ভলেখ লিখে।তেওঁৰ দ্বাৰা লিখিত আৰু সম্পাদিত উল্লেখযোগ্য গ্ৰন্থসমূহ হৈছে -The Other Side of Silence , Partition:The long shadow,Speaking Peace : women's voices from Kashmir,The Persistence of Memory,Women and the Hindu Right,Women changing India,In other words: New writing by Indian women ,Women and parition -A Reader আদি।
      1998 চনত প্রকাশিত The Other Side of Silence গ্রন্থ সম্পর্কত বিশিষ্ট লেখক অমিতাভ ঘোষে লিখিছে- 'The Other side of silence ' হৈছে নিঃসন্দেহে ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ বিভাজনৰ বিষয়ে লিখা আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ গ্ৰন্থসমূহৰ অন্যতম।...এয়া এক অসাধাৰণ কৃতিত্ব।'  ছলমন ৰুছদিৰ দৰে লেখকেও  'This is a magnificient and necessary book, rigorous and compassionate, thought- provoking and moving,oral history at its best'বুলি গ্ৰন্থখনৰ সন্দৰ্ভত নিজস্ব মত পোষণ কৰিছে। উল্লেখযোগ্য যে 2011 চনত ভাৰত চৰকাৰে তেওঁক 'পদ্মশ্ৰী ' প্ৰদান কৰাৰ উপৰিও জাৰ্মেনিতো বিশেষ সন্মান প্ৰদান কৰা হয়।
      1998 চনত 'পেংগুইন বুকচ'ৰ দ্বাৰা প্ৰথম প্ৰকাশ পোৱা  গ্ৰন্থখনৰ দ্বিতীয় সংস্কৰণ প্ৰকাশ পায় 2017 চনত। গ্ৰন্থখনৰ Return  শীৰ্ষক পাতনিত উৰ্বশী বুতালিয়াই অত্যন্ত আক্ষেপেৰে লিখিছে যে 1947 চনত ধৰ্মৰ ভিত্তিত ভাৰতবৰ্ষৰ বিভাজন হৈছিল।এই বিভাজনৰ দ্বাৰা ভাৰত আৰু পাকিস্তান দুয়োখন দেশত একো একোটা নিৰ্দিষ্ট ধৰ্মাৱলম্বীৰ লোকসকল নিৰাপদে বসবাস কৰি থাকিব বুলি আশা কৰা হৈছিল।কিন্তু স্বাধীনতা লাভৰ অত বছৰৰ পাছতো কোনো এখন দেশতে শান্তি নামি অহা বুলি প্ৰকৃততে ক'ব নোৱাৰি।সময়ৰ লগে লগে গা-কৰি উঠা বিভিন্ন সমস্যাই আজিও জনসাধাৰণৰ জীৱন অশান্ত আৰু নিৰাপত্তাহীন কৰি তুলিছে।আজি ভাৰতবৰ্ষৰ অভ্যন্তৰতে ধৰ্মীয় সংখ্যাগৰিষ্ঠতাবাদৰ বিভাজনকাৰী শক্তিসমূহে উগ্ৰ ৰূপ ধাৰণ কৰি আমাক চাৰিওফালৰ পৰা হেঁচা মাৰি ধাৰিছে। আৰু এই ধৰ্মীয় সংখ্যাগৰিষ্ঠতাবাদৰ ৰাজনীতিয়ে সংবিধানৰ 'চেক্যুলাৰিজম'(ধৰ্মনিৰপেক্ষতা)ৰ আদৰ্শক নস্যাৎ কৰি ধৰ্মীয় সাম্প্ৰদায়িকতাৰ দ্বন্দ্ব চৌদিশে বিয়পাই দিছে। তেওঁ লক্ষ্য কৰিছে যে  যি পৰিচয় আমি কেতিয়াও বিচৰা  নাছিলোঁ তেনে পৰিচয়ৰ মাজত আমাক আৱদ্ধ কৰি ৰখা হৈছে।আজি 'জাতীয়তাবাদ ', 'দেশপ্ৰেম' আদি শব্দবোৰৰ ভিন্ন অৰ্থ প্ৰদান কৰা হৈছে। বুতালিয়াই লিখিছে-'মই ডাঙৰ হোৱা নতুন স্বাধীন ভাৰতত জাতীয়তাবাদ আৰু দেশপ্ৰেমৰ দৰে শব্দৰ আজিৰ দৰে অশুভ অৰ্থ নাছিল।'
      উল্লেখযোগ্য যে উৰ্বশী বুতালিয়াৰৰ জন্ম হৈছিল বিভাজনৰ সময়ছোৱাত পাকিস্তানৰ পৰা ভাৰতলৈ পলায়ন কৰি অহা এটা শৰণাৰ্থী পৰিয়ালত।মাকৰ মুখেৰে তেওঁ শুনিছিল কেনে এক অগ্নিগৰ্ভা পৰিস্থিতিত তেওঁলোকে জন্মস্থান লাহোৰ এৰি ভাৰতলৈ পলাই আহিবলগা হৈছিল।
      ১৯৪৭ চনৰ ভাৰত বিভাজন  ইতিহাসৰ অন্যতম এক  দুখজনক ঘটনা। এই বিভাজনৰ পৰিণতিস্বৰূপেই  ব্যাপক পৰিসৰত হত্যা, ধৰ্ষণ আৰু অপহৰণৰ উন্মাদনাৰ মাজত বাৰ নিযুততকৈ অধিক লোক স্থানচ্যুত হ'বলগীয়া হৈছিল। ভাৰত বিভাজনৰ কালছোৱাত মাত্ৰ কেইমাহমানৰ ভিতৰতে  ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ
প্ৰায় বাৰ নিযুত লোকে এখন দেশৰ পৰা আন এখন দেশলৈ প্ৰত্যাগমন কৰিবলগীয়া হৈছিল।স্বভূমি ত্যাগ কৰি অন্য স্থানলৈ প্ৰত্যাগমন কৰা
এই শৰণাৰ্থীসকলৰ ভিতৰত দহ নিযুততকৈ অধিক অংশই তেতিয়াৰ ঐতিহাসিক ৰাজ্য পঞ্জাৱক বিভক্ত কৰা পশ্চিম সীমান্ত অতিক্ৰম কৰিছিল, মুছলমানসকলে পশ্চিমলৈ পাকিস্তান, হিন্দু আৰু শিখসকলে পূব দিশলৈ ভাৰতলৈ যাত্ৰা কৰিছিল।যাত্ৰাপথত বহুতক হত্যা কৰা হৈছিল,
বহুতৰ পুষ্টিহীনতা আৰু সংক্ৰামক ৰোগত মৃত্যু হৈছিল। এনেদৰে মৃত্যু হোৱা লোকৰ সংখ্যা সমসাময়িক ব্ৰিটিছ পৰিসংখ্যা অনুসৰি ২ লাখৰ পৰা পৰৱৰ্তীকালৰ ভাৰতীয় অনুমান অনুসৰি ২০ লাখ আছিল।কিন্তু সেই সময়ত প্ৰায় এক নিযুত লোকৰ মৃত্যু হোৱাটো এতিয়া বহুলভাৱে মানি লোৱা হৈছে। প্ৰায় ৭৫,০০০ মহিলাক নিজৰ ধৰ্মৰ পৰা পৃথক ধৰ্মৰ পুৰুষে অপহৰণ কৰি ধৰ্ষণ কৰিছিল বুলি অনুমান কৰা হয় ।এই ধৰ্ষণ কাৰ্য কেতিয়াবা নিজৰ ধৰ্মৰ পুৰুষেও কৰিছিল।বিভাজনৰ ফলত হাজাৰ হাজাৰ পৰিয়াল বিভাজিত হৈছিল, ঘৰ-বাৰী ধ্বংস হৈছিল, শস্য নষ্ট হৈছিল, গাঁও পৰিত্যক্ত হৈছিল৷ আচৰিত কথাটো হ’ল, ধৰ্মৰ ভিত্তিত দুখন দেশৰ মাজত সীমা নিৰ্ধাৰণ হোৱাৰ পাছত উদ্ভৱ হোৱা অনাকাংক্ষিত ভয় আৰু অনিশ্চয়তাই যে ইমানবোৰ হিন্দু আৰু মুছলিম লোকক তেওঁলোকে ' নিৰাপদ ' বুলি ভৱা স্থানলৈ পলায়ন কৰিবলৈ বাধ্য কৰাৰ ফলত কেনে সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিব সেই সম্পৰ্কত কোনো এখন দেশৰ চৰকাৰেই প্ৰস্তুত নাছিল ।সেই সময়ছোৱাত মানুহবোৰে বাচ  বা ৰেল আৰু বেছিভাগেই খোজ কাঢ়ি (কাফিলা)পলায়ন কৰিছিল।এনে কাফিলাবোৰৰ ভিতৰত দীৰ্ঘতম কাফিলাত প্ৰায় চাৰি লাখ শৰণাৰ্থী আছিল আৰু তেওঁলোকে পূৱলৈ ভাৰতবৰ্ষ উদ্দেশ্যি যাত্ৰা কৰিছিল।
       বিভাজন নিশ্চিত বুলি খবৰ ওলোৱাৰ পাছৰে পৰা বিভিন্ন ধৰ্মীয় সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকলৰ মাজত শংকা আৰু ত্ৰাসৰ সৃষ্টি হৈছিল।পাকিস্তানত যুগ ষুগ ধৰি বসবাস কৰি থকা হিন্দু আৰু শিখ সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকলে অনাকাংক্ষিত বিপৰ্যয়ৰ পূৰ্বানুমান কৰি যেয়ে যেনেকৈ পাৰে ভাৰতবৰ্ষৰ ফালে পলায়ন কৰিছিল।সেই সময়ছোৱাত কত পৰিয়ালত লুট-পাত,হত্যা,ধৰ্ষণ,অপহৰণ চলিল তাৰ হিচাপ নাই। নাৰী নিৰ্যাতনে সেই সময়ত ভীষণ ৰূপ লৈছিল। উর্বশী বুতালিয়াই তেওঁৰ গ্ৰন্থত উল্লেখ কৰা মতে, পাকিস্তানৰ থ'ৱা খালচা নামৰ এখন সৰু গাঁৱত বিভাজনৰ সময় ছোৱাত এক সন্ত্ৰাস জৰ্জৰিত পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হৈছিল।গাওঁখনত বসবাস কৰি থকা শিখ সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকলে যেতিয়া গম পাইছিল যে তেওঁলোকৰ  গাঁৱত আক্ৰমন কৰা হ'ব,তেতিয়া তেওঁলোক সকলো গুৰুদ্বাৰাত সমৱেত হৈছিল আৰু পুৰুষ-মহিলা সকলোৱেই এটা সিদ্ধান্তলৈ আহিছিল যে অন্য ধৰ্মৰ মানুহৰ দ্বাৰা তেওঁলোকৰ মহিলাসকল ধৰ্ষিতা হ'বলৈ এৰি দিয়াৰ পূৰ্বেই তেওঁলোকে আত্মহত্যা কৰিব।এই অংগীকাৰেৰে তেওঁলোকে গুৰুদ্বাৰাত প্ৰাৰ্থনা সমাপ্ত কৰাৰ পাছতে প্ৰায় আশী-নব্বৈ গৰাকী মহিলাই গাঁৱৰ সমূহীয়া নাদত জঁপিয়াই প্ৰাণ ত্যাগ কৰিছিল। এই সঁচা কাহিনীটো  উৰ্বশী বুতালিয়াক কৈছিল এগৰাকী শিখ মহিলাই যি গৰাকী মহিলাইয়ো সেই একেটা নাদত জঁপিয়াই দিছিল,কিন্তু মৃত মহিলাৰ শৱেৰে ইতিমধ্যে নাদ ভৰি পৰাত তেওঁৰ প্ৰাণ ৰক্ষা পৰিছিল। এনে অলেখ অলিখিত ত্যাগ আৰু বিপৰ্যয়ৰ মাজেৰে অহা স্বাধীন ভাৰত অথবা পাকিস্তানৰ ভৱিষ্যতলৈ কি বিপৰ্যয় ৰৈ আছিল সেয়া কোনোবাই জানিছিলনে?
       উৰ্বশী বুতালিয়াই লক্ষ্য কৰিছে যে ধৰ্মৰ ভিত্তিত ভাৰতবৰ্ষ বিভাজিত হৈ পাকিস্তান আঁতৰি যোৱাৰ পাছতো ধৰ্মৰ দ্বন্দ্ব আৰু ধৰ্মৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত   উদ্ভূত সমস্যাসমূহ এইখন দেশত আজিলৈকে শেষ হৈ যোৱা নাই।তেওঁ উল্লেখ কৰা মতে,এই গ্ৰন্থখন লিখাৰ সময়তো তেওঁ আজি আমি দেখিবলৈ পোৱা ধৰ্মভিত্তিক পৰিচয়ৰ ৰাজনৈতিক উত্থান সম্পৰ্কে  গভীৰভাৱে চিন্তিত আছিল।আজি তেওঁৰ এনে অনুভৱ হয় যেন  বিভাজনৰ সেই সময়খিনিয়ে আছিল প্ৰকৃততে   উচ্চ জাত  আৰু সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ আধিপত্যৰ ৰাজনৈতিক মঞ্চৰ বাবে  এক পৰিকল্পিত চেটিং । এই প্রসংগত ভাৰতত চলি থকা জাতিগত অত্যাচাৰৰ বিষয়টো উল্লেখ কৰিব পাৰি। ভাৰতবৰ্ষত উচ্চ জাতৰ লোকসকলৰ দ্বাৰা নিম্নবৰ্ণৰ লোকসকলৰ প্ৰতিও যুগ যুগ ধৰি অন্যায়-অত্যাচাৰ,শোষণ-উৎপীড়ণ চলাই অহা হৈছে।বিশেষকৈ নিম্নবৰ্ণৰ লোকসকলক 'অস্পৃশ্য' বুলি ঘৃণা কৰাৰ উপৰিও তেওঁলোকৰ নিৰ্দিষ্ট  জাতিভিত্তিক বৃত্তি যেনে মৃত জীৱ-জন্তুৰ মৃতদেহৰ ছাল কাটি ,শুকুৱাই জোতা-খৰম -পাদুকা,বাদ্যযন্ত্ৰ আদি তৈয়াৰ কৰা কাৰ্যৰ বাবেই বিপদত পেলোৱা হয়।
        এই কথা সত্য যে বিভাজনৰ সময়ত হিন্দু-মুছলিম উভয়েই হিংসা-প্ৰতিহিংসাৰ বলি হৈছিল,কিন্তু কেৱল হিন্দু সকলহে বলি হোৱা বা হিন্দুসকলেহে  আঘাত পোৱা আখ্যানসমূহৰ আৰ্টিকুলেচনৰ বাবে 'হিন্দু পুনৰুত্থানশীল ভাৰতবৰ্ষ'ত আজি  ঠাই মুকলি কৰি দিয়া হৈছে।সেইবোৰক ক্ৰমান্বয়ে বৈধতাও  প্ৰদান কৰা হৈছে আৰু ‘সত্য’ হিচাপে উপস্থাপন কৰা হৈছে।সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ ক্ষমতাই প্ৰায় জোৰ-জবৰদস্তি আৰু উচ্চস্বৰেৰে সেইবোৰক  বৈধতা প্ৰদান কৰিছে।
      ভাৰতবৰ্ষক স্বদেশ বুলি আকোঁৱালী লৈ ইয়াতে ৰৈ যোৱা মুছলিমসকলক  আজিও ধৰ্মৰ ভিত্তিত সন্দেহৰ আৱৰ্ততে ৰখা হয়। ধৰ্মৰ নামত 1989 চনত বিহাৰৰ ভাগলপুৰত সংঘটিত সাম্প্ৰদায়িক সংঘৰ্ষত শ শ মুছলিম লোকক হত্যা কৰা হৈছিল।তাৰ পাছত হিন্দুসকলৰ দ্বাৰা অযোধ্যাৰ বাবৰি মচজিদ ধ্বংস কৰা আৰু পুনৰ চুৰাট,আহমেদাবাদ আৰু মুম্বাইত মুছলিমসকলক আক্ৰমন কৰা অথবা উত্তৰ প্ৰদেশত মুছলমানসকলক আঁতৰি যাবলৈ নিৰ্দেশ দি পোষ্টাৰ অঁৰাৰ দৰে ঘটনাবোৰ সংঘটিত হয়।এই বিদ্বেষ কেৱল মুছলিম সকলৰ প্ৰতিয়েই নহয়,অন্য ধৰ্মাৱলম্বী লোকসকলৰ প্ৰতিও সমানে চলি আহিছে।বিশেষকৈ  1984 চনৰ অক্টোবৰ মাহত সেই সময়ৰ ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীক তেওঁৰে নিৰাপত্তা ৰক্ষীৰ দ্বাৰা হত্যা কৰাৰ দৰে ঘটনা সংঘটিত হয়।এই ঘটনাৰ লগে লগে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষতে প্ৰচণ্ড ক্ষোভত শিখসকলৰ ওপৰত আক্ৰমন চলিল।শিখসকলৰ বহু ঘৰ ধ্বংস কৰা হ'ল,হাজাৰ হাজাৰ লোকক হত্যা কৰা হ'ল।অকল দিল্লীৰ প্ৰান্তীয় অঞ্চলসমূহতে তিনি হাজাৰতকৈ অধিক শিখ লোকক হত্যা কৰা হৈছিল।এই আতিশয্যৰ বলি হোৱা লোকসকলৰ মুখেৰে উৰ্বশী বুতালিয়াই শুনিছিল তেওঁলোকক কেনে অত্যাচাৰ কৰা হৈছিল।1947 চনত পাকিস্তানৰ পৰা শৰণাৰ্থী হিচাপে দিল্লীলৈ অহা  বৃদ্ধ লোকসকলেও কৈছিল-'We didn't think it could happen to us in our own country.....This is like partition again.' এনেদৰেই ভাৰতবৰ্ষৰ বিভাজনৰ পাছতো উৰ্বশীয়ে দেখিছিল-'People from the same country,the same town,the same village could still be divided by the politics of their religious difference and once divided,could do terrible things to each other.'
      উৰ্বশী বুতালিয়াৰ মতে,কৰুণ বাস্তৱতাটো হ’ল এয়ে  যে বিভাজনে আমাৰ মাজত অন্ধ ঘৃণা,ভয়ংকৰ পক্ষপাতিত্ব আৰু গভীৰ অজ্ঞানতাৰ এক উত্তৰাধিকাৰী (Legacy) এৰি থৈ গৈছিল।
     ভাৰত বিভাজন কালৰ অন্যতম এক ক'লা অধ্যায় আছিল ধৰ্মান্তৰকৰণ।সেইসময়ত পাকিস্তান এৰি পলাই অহা শিখ আৰু হিন্দু ধৰ্মাৱলম্বী লোকসকলক জোৰকৈ ধৰ্মান্তকৰণ (Conversion) কৰা হৈছিল। বহুতে এনে ধৰ্মান্তকৰণ নিৰাপত্তাৰ খাতিৰত মানি ল'লেও বহুতে মানি ল'ব পৰা নাছিল। A Division of Hearts নামৰ ছবিখন নিৰ্মান কৰি থকা সময়ছোৱাত উৰ্বশী বুতালিয়াই  মংগল সিং নামৰ  এজন বৃদ্ধক লগ পাইছিল অমৃতচৰত।এই মংগল সিং আৰু তেওঁৰ দুজন ভায়েকে বিভাজনৰ সময়ত ধৰ্মান্তৰিত হ'বলগীয়া পৰিস্থিতিৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ পাকিস্তানত নিজৰ পৰিয়ালৰ সোতৰজনকৈ লোকক হত্যা কৰিছিল।...তেওঁ কৈছিল-'Otherwise they would have been converted' .তাৰ পাছত পাকিস্তানৰ পৰা পলাই আহি তেওঁ অমৃতচৰত এটা নতুন জীৱন যাপন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।কিন্তু নিজৰ পৰিয়ালৰ তেজেৰে হাত ৰাঙলি কৰি তেওঁ অতীতৰ সকলো কথা পাহৰি থাকিব পাৰিছিলনে?তেওঁৰ বুকুৰ অসহনীয় বেদনাক কোনোবাই দেখিছিলনে?এনে মৰ্মান্তিক ঘটনাৰ ভুক্তভোগী আৰু প্ৰত্যক্ষদৰ্শী যিসকল পাছলৈ জীয়াই আছিল তেওঁলোকে  নীৰৱে বুকুত কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছিল সেই বিভাজনকালৰ অলেখ ক'লা স্মৃতি।পাহৰিব পৰা নাছিল তেওঁলোকে সেই দিনবোৰৰ কথা।এই সঁচা কাহিনীবোৰ উপেক্ষিত হৈ ৰৈ গৈছিল ইতিহাসত।
       বহুতে স্বইচ্ছাৰেও ধৰ্মান্তৰিত হৈছিল।এই প্রসংগত উৰ্বশী বুতালিয়াই পাকিস্তান নিবাসী নিজৰ মোমায়েকৰ কথা উল্লেখ কৰিছে যিজনে শিখ ধৰ্ম ত্যাগ কৰি ইছলাম ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰিছিল।ধৰ্মান্তৰিত হৈ মুছলিম ছোৱালী বিয়াই কৰাই পাকিস্তানৰে  নাগৰিক হোৱা মোমায়েকৰ জীৱনৰ  ট্ৰেজিক পৰিণামে উদঙাই দিছে বিভাজনৰ আন এক নিষ্ঠুৰ সত্য।
        বুতালিয়াই গ্ৰন্থখনত উল্লেখ কৰা মতে,বিভাজনৰ পূৰ্বেই তেওঁৰ ককাক (মাকৰ দেউতাক) ৰ মৃত্যু হৈছিল।বিভাজনৰ সময়ত পৰিস্থিতি ইমানেই বেয়ালৈ গতি কৰিছিল যে মাক সুভদ্ৰাই নিজৰ বৃদ্ধা মাক,ভায়েক আৰু ভনীয়েকহঁতক লৈ লাহোৰ এৰি ভাৰতবৰ্ষলৈ পলাই আহিবলৈ সিদ্ধান্ত কৰিছিল।কাৰণ তাত তেওঁলোকৰ কোনো নিৰাপত্তা নাছিল। কিন্তু সুভদ্ৰাৰ  সৰুজন ভায়েকে নিজৰ পৈত্ৰিক ঘৰ,সম্পত্তি আদি এৰি পাকিস্তানৰ পৰা ভাৰতলৈ পলাই অহা কথাত সন্মত নহ'ল ।বৃদ্ধা মাককো তেওঁ মাককো এৰি দিব নিবিচাৰিলে। উপায়ন্তৰ হৈ অৱশেষত সুভদ্ৰাই  ভনীয়েকহঁতক লৈ ভাৰতলৈ পলাই আহিল।আনফালে পাকিস্তানত থকা  ভায়েকে ইছলামধৰ্ম গ্ৰহণ কৰি এজনী মুছলিম ছোৱালীক বিয়া কৰাই সেই দেশৰে নাগৰিক হৈ পৰিল।
      তেতিয়াৰে পৰা সেইজন মোমায়েকৰ সৈতে ভাৰতত বসবাস কৰি থকা উৰ্বশী বুতালিয়াৰৰ পৰিয়ালৰ কোনো যোগাযোগ বা সম্পৰ্ক নাছিল। প্ৰকৃততে সেইজন মোমায়েকে কেৱল সম্পত্তিৰ বাবে নিজৰ পৰিয়াল-স্বজনক ত্যাগ কৰা কথাত সকলোৱেই  ক্ষুন্ন হৈ আছিল।
      ইতিমধ্যে  বিভাজনকালৰ  ইতিহাস অন্বেষণৰ কামত জড়িত হৈ  থকা উৰ্বশী বুতালিয়াই ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ ভিন্ন প্ৰান্তৰ বিভিন্ন ভুক্তভোগী ব্যক্তিৰ সাক্ষাৎ গ্ৰহণ কৰি ,তেওঁলোকৰ বাস্তৱ অভিজ্ঞতাৰ ভিত্তিত বহু অনুদ্ঘাটিত তথ্য উদ্ধাৰ কৰিছিল।সেই সন্দৰ্ভত তেওঁ বহু লেখ প্ৰস্তুত কৰাৰ উপৰিও তথ্য চিত্ৰ নিৰ্মানৰ কামতো নিমজ্জিত হৈ পৰিছিল।তাৰেই পৰিপ্ৰেক্ষিতত 1987 চনত,বিভাজনৰ চল্লিশ বছৰৰ পাছত তেওঁ পাকিস্তানত বসবাস কৰি থকা মোমায়েকক লগ কৰিবলৈ লাহোৰলৈ যায়।এইজন মোমায়েকক ইয়াৰ আগতে তেওঁ কেতিয়াও লগ পোৱা নাছিল।মোমায়েক থকা লাহোৰৰ সেই 'হাৱেলি' (ঘৰ)ও তেওঁ কেতিয়াও দেখা নাছিল।তেওঁৰ মনত এই শংকাই বাহ লৈছিল যে মোমায়েকে তেওঁ চিনি পাবনে অথবা তেওঁ ভাগিনীয়েকক নিজৰ বুলি আদৰি ল'বনে?তথাপিতো এক শংকা আৰু অনিশ্চয়তাৰে সৈতে  উৰ্বশী বুতালিয়াই গৈ
মোমায়েকৰ ঘৰত উপস্থিত হৈছিল।অত বছৰৰ মূৰত বায়েক সুভদ্ৰাৰ ছোৱালী উৰ্বশীক দেখি মোমায়েক উৎফল্লিত হৈ উঠিছিল।
      হয়,  লাহোৰৰ ঘৰখনত উৰ্বশী বুতালিয়াই মোমায়েক,মোমায়েকৰ পত্নী,ল'ৰা-ছোৱালী সকলোৰে পৰা মৰম-চেনেহ,আদৰ-যত্ন সকলো পাইছিল। মোমায়েকৰ পৰাই তেওঁ গম পাইছিল যে বিভাজনৰ পাছত আৰু ন বছৰ কাল উৰ্বশীৰ আইতাক জীয়াই আছিল।
      মোমায়েকৰ সৈতে হোৱা সেই  সাক্ষাতৰ পাছত দুখন দেশৰ দুটা পৰিয়ালৰ মাজত পুনৰ সম্পৰ্ক স্থাপন হৈছিল। তাৰেই পৰিপ্ৰেক্ষিতত উৰ্বশীয়ে মোমায়েকৰ ছোৱালীৰ বিয়ালৈ মাককো লগত লৈ গৈছিল। সুদীৰ্ঘ চাৰি দশকৰ পাছত উৰ্বশীৰ মাক সুভদ্ৰা নিজৰ জন্মস্থান লাহোৰৰ ঘৰখনলৈ গৈছিল।ভায়েকক অত বছৰৰ মূৰত লগ পাই তেওঁ উচুপি উঠিছিল।এই ঘৰৰ প্ৰতিটো কোঠা,আচবাব-পত্ৰ,গছ-গছনি আছিল তেওঁলোকৰ চিনাকী যিবোৰে তেওঁৰ বহু পুৰনি স্মৃতিক পুনৰ জগাই তুলিছিল।কিন্তু আশ্চৰ্যজনকভাৱে উৰ্বশীৰ মাক সুভদ্ৰা সেইখন ঘৰত (হাৱেলি)সহজ হ'ব পৰা নাছিল।কাৰণ বহু বছৰ আগতে  সুভদ্ৰাহঁত মাক-দেউতাকৰ লগত  যিটো  হাৱেলিত বাস কৰিছিল সেই হাৱেলিত আজি অধিকাৰ কৰি আছিল আন কিছুমান মানুহে-ভায়েকৰ পৰিয়ালৰ মানুহে।এই কথা সঁচা যে মোমায়েকৰ পত্নী,তেওঁলোকৰ ল'ৰা-ছোৱালী সকলোৰে পৰা যথাযথ মান-সন্মান,মৰম-স্নেহ অৱশ্যেই তেওঁলোকে লাভ কৰিছিল।নিতৌ সুস্বাদু আহাৰেৰে তেওঁলোকক আপ্যায়ন কৰা হৈছিল।সকলো ঠিকে আছিল,কিন্তু তাৰ মাজতো যেন তেওঁলোকৰ দুচকুত উৰ্বশী অথবা তেওঁৰ মাকহঁতে  সন্দেহৰ  চাঁৱনি দেখা পাইছিল।
      এদিন উৰ্বশী বুতালিয়াৰ মোমায়েকে দুৱাৰ বন্ধ কৰি বায়েক সুভদ্ৰাৰ আগত বৰ আক্ষেপেৰে কৈছিল যে তেওঁ ইছলাম ধৰ্মলৈ ধৰ্মান্তৰিত হৈ সুখী হ'ব পৰা নাছিল।তেওঁ  কৈছিল - 'If this house had not been there,I think,we all would have been together I would not have converted and lost every moment of peace in my life.' আৰু কৈছিল-' For them I am still a Hindu.If a girl had not been getting married and my presence was becessary,I might well have been in jail. অৰ্থাৎ ছোৱালীৰ বিয়াত পিতৃ হিচাপে তেওঁৰ উপস্থিতিৰ প্ৰয়োজন আছিল বাবেই তেওঁৰ সামান্য মূল্য আছিল,অন্যথা ইমানদিনে তেওঁ কাৰাগাৰত থাকিলহেঁতেন। কাৰণ পাকিস্তানত তেওঁক সকলোৱে এতিয়াও হিন্দু বুলিয়ে  সন্দেহৰ চকুৰে চায়।আশ্বৰ্যজনকভাৱে আনকি তেওঁৰ নিজৰে  পুতেকে তেওঁৰ বিৰূদ্ধে হিন্দু চোৰাংচোৱা  বুলি কেচ ৰুজু কৰিছিল।
       লাহোৰৰ পৰা উভতি অহাৰ পাছতো কিছুদিনলৈ দুয়োটা পৰিয়ালৰ মাজত উপহাৰ, চিঠি-পত্ৰ আদিৰ আদান-প্ৰদান চলি থাকিল।এখন চিঠিত মোমায়েকে বায়েকলৈ লিখিছিল-'I have never forgiven myself for what I did in my youth.I can't retrace my steps,I have never been accepted here,even by my own family.'
        লাহে লাহে মোমায়েকে চিঠি-পত্ৰ পঠিয়াবলৈ এৰি দিছিল।প্রকৃততে তেওঁ গম পাইছিল যে তেওঁৰ ওপৰত পুলিচে নজৰ ৰাখিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।তেওঁ ভাৰতলৈ এই বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰিছিল যে-Try not to keep in touch.it makes things very difficult.উৰ্বশী বুতালিয়াই লিখিছে-' This was not just something official,but also within the family,for his sons put pressure on him to break contact with his Indian family. তেতিয়াৰে পৰা মোমায়েকৰ সৈতে কোনো যোগাযোগ নাই,আনকি তেওঁ বৰ্তমান জীয়াই আছে নে নাই সেই কথাও তেওঁলোকে নাজানে।
      এয়া আছিল উৰ্বশী বুতালিয়াৰ নিজৰে পৰিয়ালৰ কাহিনী।বিভাজনে কঢ়িয়াই অনা এনে অজস্ৰ সঁচা,হৃদয়বিদাৰক কাহিনী উৰ্বশী বুতালিয়াৰ মোমায়েকৰ দৰে আৰু অজস্ৰজনে সংগোপনে বুকুত কঢ়িয়াই ফুৰিছিল ।কিন্তু  দশক দশক ধৰি এই কাহিনীবোৰ  নিস্তব্ধতাত পোত খাই থাকিল। কোনো ইতিহাসত লিপিবদ্ধ নহ'ল এইবোৰ কাহিনী। এনে বহু অলিখিত কাহিনীয়েই  উৰ্বশী বুতালিয়াৰে ব্যক্ত কৰিছে তেওঁৰ  'দ্য আদাৰ চাইড অব চাইলেঞ্চ 'গ্ৰন্থত। (সমাপ্ত)

কবি প্ৰণৱ কুমাৰ বৰ্মনৰ কবিতা-দুখৰ অৰণ্য নাথাকিলে ক'ত আহিজিৰাবহি সুখৰ চৰাই

প্ৰণৱ কুমাৰ বৰ্মনৰ কবিতা-

দুখৰ অৰণ্য নাথাকিলে ক'ত আহি

 জিৰাবহি সুখৰ চৰাই

                                                  - বীৰ্কে বি থাপা

সন্দিকৈ কলেজৰ 

তুমি সাগৰিকা বৰদলৈ..

       এই এটি কবিতাৰে যুৱ-প্ৰজন্মৰ মাজত জনপ্ৰিয় হৈ পৰা কবি প্ৰণৱ কুমাৰ বৰ্মন বৰ্তমান মোৰো এজন অত্যন্ত প্ৰিয় কবি।এই গৰাকী কবিৰ কবিতাত মই বিচাৰি পাওঁ প্ৰেম সম্পৰ্কীয় এক অনন্য উপলদ্ধি। বিচাৰি পাওঁ এক অনন্য হৃদয়স্পৰ্শী , বাঙ্ময় শৈলী।

       ক'বলৈ গ'লে,বহুদিনলৈ প্ৰণৱ কুমাৰ বৰ্মনৰ কবিতা মই পঢ়া নাছিলোঁ।ইয়াৰ প্ৰধান কাৰণ আছিল নতুন প্ৰজন্মৰ কবিসকলৰ প্ৰতি থকা তীব্ৰ অনীহা।কাৰণ,নতুন প্ৰজন্মৰ কবিতাত ক্ৰমশ: পৰিলক্ষিত হোৱা দুৰ্বোধ্যতাই আমাক নিৰাশ কৰিছিল।দুৰ্বোধ্যতা মোৰ বাবে অসহনীয়।আমি আশীৰ দশকৰ অগ্নিগৰ্ভা সময়ৰ বুকুত গজা কবিতাৰ স্ফুলিংগ বুকুত লৈ ডাঙৰ হোৱা কবিতাৰ সাধাৰণ পাঠক।হীৰোদাৰ কবিতাই আমাৰ প্ৰেমৰ আকাশত স্পন্দন তোলা বয়সত সমীৰ তাঁতী,সনন্ত তাঁতী,বিপুলজ্যোতি শইকীয়া,ৰফিকুল হুছেইন ,নন্দ সিং,ৰাজু বৰুৱা,মেঘালী ফুকনৰ বিপ্লৱৰ সুৰ-ধ্বনিত কবিতাই বুকুত বিদ্ৰোহৰ বাসনা জগাই তুলিছিল।যৌৱনৰ সেই দিনবোৰৰ পৰা আহি আহি  নব্বৈৰ দশকত নীলিম কুমাৰৰ কবিতা বুজা-নুবুজাকৈয়ে আমাৰ ভাল লাগিছিল।আমাৰ মুখে মুখে আছিল তেওঁৰ কবিতা।নীলিম কুমাৰৰ বহুচর্চিত 'ৰুবী গুপ্তা','অপ্ৰজনন' আদিৰ দৰে কবিতাই আমাৰ মন-মস্তিষ্কত জোঁকাৰণি তুলি গৈছিল।বহু কথা নুবুজাকৈয়ো যেন কিবা এটা উপলদ্ধি কৰিব পাৰিছিলোঁ।কিন্তু নব্বৈৰ দশকৰ পৰা অসমীয়া কবিতালৈ ক্ৰমশ: নামি অহা দুৰ্বোধ্যতা আমাৰ দৰে আৰু বহু কবিতানুৰাগী পাঠকৰ বাবেই আছিল অসহনীয়। এই দুৰ্বোধ্যতাক সমালোচনা কৰিছিলোঁ আমি।কাৰ বাবে কবিতা?সৰ্বসাধাৰণ পাঠকে যদি বুজিয়েই নাপায়,তেন্তে কবিতাৰ প্ৰয়োজনীয়তাইবা কি?

       কবিতাৰ দুৰ্বোধ্যতা সম্পৰ্কত যথেষ্ট আলোচনা-সমালোচনা হোৱাৰ মাজতো  কিছু সংখ্যক সাহিত্যৰ সমালোচকে  আধুনিক কবিতা বুদিবৰ বাবে সূক্ষ্ম অন্তৰ্দৃষ্টি আৰু অন্তৰ্চেতনা থাকিব লাগিব বুলি আগবঢ়োৱা মন্তব্যৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত আমি একপ্ৰকাৰে নতুন প্ৰজন্মৰ কবিতা পঢ়িবলৈ প্ৰায় বাদেই  দিবলগীয়া হৈছিল,কাৰণ দুৰ্বোধ্য কবিতাৰ ৰসাস্বাদন কৰিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা সেই সূক্ষ্ম অন্তৰ্দৃষ্টি অথবা অন্তৰ্চেতনা কোনোটোৱেই আমাৰ নাছিল।

       কিন্তু প্রণৱ কুমাৰ বৰ্মনৰ কবিতা আছিল ব্যতিক্ৰম।খুব সম্ভৱ,কটনত পঢি থকা অৱস্থাতে তেওঁ লিখা 'সন্দিকৈ কলেজৰ তুমি সাগৰিকা বৰদলৈ' আৰু 'তোমাৰ প্ৰেমত পৰিমেই পৰিম, তুমি কি কৰিবা?' আদিৰ দৰে কলেজ-ইউনিভাৰ্চিটিৰ যৌৱনৰ বতাহ আন্দোলিত কৰি  মুখে মুখে বিয়পি পৰা কবিতাবোৰ অজানিতে আমাৰো ভাল লগা হৈ আহিছিল।ভাৱিছিলোঁ-জনপ্রিয়তাৰ ঢৌ সাধাৰণতে বৰ ক্ষন্তেকীয়া হয়,কিমাননো দিন টিকিব? কিন্তু আচৰিত হৈছিলোঁ দেখি যে সেই দুই দশক পূৰ্বে কবিতা লিখিবলৈ আৰম্ভ কৰা প্ৰণৱৰ কবিতা আজিও জনপ্ৰিয়।প্রণৱৰ কবিতা পঢ়িবলৈ বা শুনিবলৈ মানুহ আজিও উদগ্ৰীৱ হৈ থাকে।

      প্রণৱ কুমাৰ  বৰ্মনৰ কবিতাত এনে কি আছে যে  যাৰ বাবে আজিও তেওঁৰ কবিতাই  জনপ্ৰিয়তা অলপো হেৰুৱা নাই।নতুন প্রজন্মৰ লগে লগে সৰ্বস্তৰৰ পাঠকৰ মাজত তেওঁ আজিও সমানেই জনপ্ৰিয় হৈ থকাৰ ৰহস্য কি?

      প্ৰণৱৰ  কবিতাত আচলতে নতুন প্ৰজন্মৰ চেতনাক আলোড়িত কৰিব পৰা যাদুকৰী কৌশল আছে,ষ্টাইল আছে।দুৰ্বোধ্যতাৰ পৰিৱৰ্তে  সহজবোধগম্য আৰু অভিনৱ নাটকীয় কথনশৈলী আছে।কটনত পঢ়ি থাকোঁতেই লিখা সেই প্রথমাৱস্থাৰ কবিতাসমূহত আজিৰ দৰে গভীৰ জীৱনবোধ অথবা সমাজ-চেতনা নাথাকিলেও ,তেওঁৰ কবিতাই অজস্ৰ পাঠকক মুগ্ধ কৰিছিল - মূলত: তেওঁৰ অভিনৱ কথন শৈলীৰ বাবে।সেই সময়ত লিখা এটি কবিতাত তেওঁ লিখিছিল--'আজি তোমাৰ নাম ধৰি/হোষ্টেলৰ খিৰিকিৰে চিঞৰিম/তুমি কি কৰিবা/অন্নৰ দোকানত চিগাৰেট হুপি হুপি/তোমাৰ লচপচ চাই থাকিম/তুমি কি কৰিবা/..তুমি হেয়াৰ ভাইটিলাইজাৰ ক্লিনিক প্লাচেৰে /বতাহত চুলি উৰুৱাইছা/মই মিশ্বেল ফু'কৰ 'দি বাৰ্থ অফ ক্লিনিকে'ৰে /জীৱনক অনুবাদ কৰিছোঁ/...তুমি নিমাৰোজ নিমাৰোজ চাবোনেৰে/বুকুত সপোনৰ ফেন তুলিছা/মই টেৰ'ৰিষ্ট টেৰ'ৰিষ্ট ভাৱনাত ডুলি

দু:স্বপ্নৰ গুলি ফুটাইছোঁ/...(মই তোমাৰ প্ৰেমত পৰিমেই পৰিম তুমি কি কৰিবা?)

       কবি গাঁৱৰ পৰা অহা ল'ৰা।তেওঁ জানে জমিদাৰী শোষণৰ কথা।জানে - কিদৰে বহুৱাব লাগে শেল জমিদাৰৰ বুকুত।জমিদাৰী শোষণ ,অত্যাচাৰ আৰু বঞ্চনাই বিক্ষুব্ধ কৰি তোলা কবিয়ে চহৰলৈ আহি একপক্ষীয়ভাৱে প্ৰেমত পৰিছে কোনোবা ধনীৰ দুলালীৰ।হয়তো তেওঁৰো কোনোবা স্বপ্নৰ ৰাজকুমাৰ থাকিব পাৰে,কোনোবা সোণালী পিচিঅ'ৰ বুথত সোমাই সেই স্বপ্নৰ ৰাজকুমাৰক হয়তো তেৱোঁ কঁপা কঁপা মাতেৰে ফোন কৰিব পাৰে-তথাপিতো তেওঁৰ প্ৰেমৰ ' চলিচিটেড মেটাফিজিক্স'ত বৰবাদ হৈ যাবলৈ কবি সাজু -'তোমাক নাপালে জালুকবাৰীক/খুন কৰি তেজ খাম/তুমি কি কৰিবা ? আজি তোমাৰ প্ৰেমত পৰিমেই পৰিম/তুমি কি কৰিবা?'..

      কবি প্রণৱৰ প্ৰথমাৱস্থাৰ কবিতাত আছিল - একপক্ষীয় প্ৰেমৰ প্ৰচণ্ড জেদ আৰু প্ৰবল আত্মধ্বংসী প্ৰবণতা।কাৰোবাৰ ৰূপজ প্ৰেমত তেওঁ আছিল অন্ধ। যুক্তিতকৈ অধিক আৱেগসৰ্বস্ব আছিল সেই প্ৰেম।কিন্তু প্ৰেমৰ সেই প্ৰচণ্ড জেদ ভাৱ ক্রমান্বয়ে অন্তৰ্হিত হ'বলৈ আৰম্ভ কৰিলে তেওঁৰ পৰৱৰ্তী কালৰ কবিতাত। 'যি হ'ব মোৰ প্ৰেয়সী' নামৰ কবিতাটিত দেখা যায়-তেতিয়ালৈকে কবিৰ ভিতৰত গা-কৰি উঠিছে এটা সমাহিত আদৰ্শ আৰু দায়িত্ববোধে।কবিতাটিত  তেওঁ লিখিছিল-' তুমি মোৰ বাবে আকাশ হ'ব লাগিব/আৰু গান/

তুমি মোৰ বাবে বোকাত ফেনেকা চৰাই/হ'ব লাগিব/আৰু তৰা চাই আপোন পাহৰা/...তুমি কোনোদিনে কন্দাটো মই পচন্দ নকৰিম/

তুমি দুখৰ বতাহতো হাউলি নপৰা গছ/হ'ব লাগিব/তুমি মোৰ শ্ৰমিক দেউতাক/ভাল পাব লাগিব অকৃত্ৰিম/মোৰ দুখুনি আইক আই বুলি ভাৱিব/পাৰিব লাগিব/তুমি শ্ৰমিক সংগ্ৰামৰ কথা/বুজাটো বাঞ্চনীয়..'।

       এটি সাক্ষাৎকাৰ(নিয়মীয়া বাৰ্তা', 2020 চন)ত তেওঁ কোৱা মতে, ' যি হ'ব মোৰ প্ৰেয়সী' কবিতাটো প্ৰকাশ পোৱাৰ পাছতে প্ৰত্যুত্তৰ হিচাপে প্রায় চাৰিশৰো অধিক কবিতা জমা হৈছিল 'আমাৰ অসম'ৰ কাৰ্যালয়ত।তাৰে নিৰ্বাচিত কবিতাসমূহেৰে কাকতখনৰ সম্পূৰ্ণ এটা পৃষ্ঠা প্ৰকাশ কৰি সম্পাদক হোমেন বৰগোহাঞিয়ে নতুন প্ৰজন্মৰ কবিসকলক উৎসাহিত কৰিছিল-কবিতাক দুৰ্বোধ্যতাৰ পৰা মুক্ত কৰিবলৈ।আৰু সেয়াই আছিল বিশালসংখ্যক পাঠকৰ সৈতে তেওঁৰ প্রথম চিনাকি। তেওঁ কৈছে -' গুণগত মানৰ কথা বাদ দিও এটা কথা ঠিক যে সকলো লেখকেই পাঠকৰ মাজত নিজস্ব পৰিচিতি বিচাৰে– তেনে পৰিচিতি প্রাপ্তিৰ প্রতি ৰৈ ৰৈ বহু মানুহ ধ্বংস হৈ যায়– অথচ মই বৰগোহাঞিদেৱৰ যহত তেনে পৰিচিতি কুৰি বছৰ বয়সৰ ভিতৰতে লাভ কৰিছিলোঁ।' 

      স্বাভাৱিকতেই  প্রণৱ কুমাৰ বৰ্মনৰ কবিতাৰ সহজ-সৰল ষ্টাইল আৰু বিষয়বস্তুৰ গভীৰতাই কবি আৰু পাঠকৰ দূৰত্ব কমাই আনিছিল।ক্রমান্বয়ে তেওঁৰ কবিতাত সোমাই পৰিল  সমাজ-চেতনা আৰু গভীৰ জীৱনবোধৰ দৰে বিষয়বোৰো।কটনৰ দিনতে লিখা তেওঁৰ সকলোতকৈ জনপ্ৰিয় আৰু  বহুচৰ্চিত কবিতা 'সন্দিকৈ কলেজৰ তুমি সাগৰিকা বৰদলৈ'ত সেয়ে কেৱল  ব্যক্তিগত প্ৰেমৰ হুমুনিয়াহেই নাই,আছে বিপৰ্যস্ত সময়ৰো আৰ্ত-চিৎকাৰ।তেওঁ লিখিছে-'আমেৰিকা' আমাৰ বাবে ঘৃণণীয় শব্দ/ঘোলা পানীত কলেৰা খাই যৌৱনপ্ৰাপ্ত/ মোৰ দেশৰ অযুত শৈশৱ..../মোক বধিৰ কৰি পেলোৱা সাগৰিকা/সেই চিঞৰ বুভুক্ষ মানুহৰ মই সহিব নোৱাৰো।' তেওঁ আশীৰ দশকৰ অগ্নিগৰ্ভা দিনৰ ইতিহাস  পাহৰা নাই- 'আশীৰ দশকৰ মাজেৰে খোজ কাঢ়ি অহা /প্ৰতিজন মানুহক সোধা বেত্ৰাঘাতৰ সংজ্ঞা/আইসকলক সোধা/ তেওঁলোকক কিমানবাৰ উলংগ কৰা হৈছিল অন্ধকাৰত।' 

       মাতৃভূমিৰ ওপৰত চলি অহা এই অত্যাচাৰ আৰু নিৰ্যাতনে কবিৰ বুকু বিদীৰ্ণ কৰিছে বাবেই 

'সাগৰিকা বৰদলৈ'ৰ বাবে থকা তেওঁৰ প্ৰেমত  জেদ নাই,আছে হুমুনিয়াহ।বিচ্ছেদৰ দুখকো এতিয়া আকোঁৱালী ল'ব পৰাকৈ তেওঁ নিজকে সাজু কৰিছে,কাৰণ-নিজৰ আদৰ্শত তেওঁ অতল - '...এদিন তুমিও গুছি যাবা মোৰ হৃদয়ৰ ৰক্তজবা ছিঙি/.....দুখৰ বতাহতো যদি উৰি থাকে তোমাৰ হাঁহিৰ নিচান/অ' নতুন দিনৰ আং-ছাং-ছ্যুকী/দি যাবা মোৰ কলমত /তেজৰ চিয়াহী/বাৰুদৰ আখৰ লিখিম..।'(সন্দিকৈ কলেজৰ তুমি সাগৰিকা বৰদলৈ)।

       যোৱা দুটা দশকৰো অধিক কাল ধৰি কবিতাৰ এক অভিনৱ শৈলীৰে অজস্ৰ পাঠকৰ হৃদয়ত নিজস্ব স্থান দখল কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা কবি প্ৰণৱ কুমাৰ বৰ্মনৰ কবিতাৰ বিষয়বস্তু আজি কেৱল 'প্ৰেম' নহয়,যদিওবা প্ৰেম বিষয়ক কবিতাৰ বাবেই তেওঁ নতুন প্ৰজন্মৰ মাজত সৰ্বাধিক জনপ্ৰিয় কবি। তেওঁৰ কবিতাত 'প্রেম'

এতিয়াও আছে,কিন্তু প্ৰেমৰ লগে লগে তেওঁৰ দৃষ্টি আজি প্ৰসাৰিত হৈছে-ৰোগাক্ৰান্ত সমাজৰ সমস্যাসমূহলৈ।

      সংকীৰ্ণ ৰাজনীতিয়ে মানুহৰ মন আৰু সমাজ কলুষিত কৰা দৃশ্যই তেওঁৰ মন তীব্ৰ ঘৃণাৰে উপচাই পেলাইছে। 'যুদ্ধৰ বিৰুদ্ধে প্ৰস্তাৱনা ' নামৰ কবিতাত তেওঁ লিখিছে-'যুদ্ধ মানেই তেজৰ অপচয়/ধোঁৱাৰে অম্লজান স্বাভাৱিক উশাহ ৰোধ/সভ্যতাৰ ক্ষয়/যুদ্ধ মানেই ৰাষ্ট্ৰৰ নকল হাতে/ চিৰাচিৰ কৰা জনগণৰ ভোক/সীমাৰ সিপাৰৰ পৰা ইপাৰলৈ ঘৃণা বৰ্ষণ/যুদ্ধ মানেই মানৱতাৰ বিৰূদ্ধে বেৰিকেড/শিশুৰ হাঁহিত ।'      

       সেইদৰে তেওঁৰ 'ছাতি' শীৰ্ষক কবিতাটিতো ছাতি কেৱল অতীত স্মৃতিয়েই হৈ থকা নাই যি  ছাতিৰ তলত এদিন তেওঁ প্ৰেয়সীৰ সৈতে বাট বুলিছিল,বৰঞ্চ সেই ছাতি মেলি আজি তেওঁ ৰৈ আছে যুদ্ধভূমিত - নিৰ্দোষ,নিষ্পাপ শিশুবোৰক যুদ্ধৰ কৰাল-গ্ৰাসৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ -' মই আকাশৰ দূৰন্ত প্ৰেমিক/মই মেঘৰ ঠিকনাত বিৰহৰ বহুতো পদ্য লিখিছোঁ/মই বৰষুণক কিয় বেয়া পাম/বৰষুণে মোক সেই সুযোগ দিছে/

একেটা ছাতিৰ তলত প্ৰেয়সীৰ স'তে দীৰ্ঘ বাট ভাঙিবলৈ.../বৰষুণ ভালপোৱা প্ৰথম প্ৰেয়সী মোৰ স'তে নাই/তেৱোঁ মোৰ বাবে হিৰোশ্চিমা যেন স্মৃতি/গুছি গৈছে বৰ্ষা ঋতুৰ বোকা গচকি/

মই ছাতি লৈ ৰৈ আছোঁ যুদ্ধভূমিত/কিজানিবা ছাতিয়ে মোৰ শিশুহঁতক /আকাশমাৰ্গৰ বিস্ফোৰিত মিছাইলৰ পৰা জীৱন দিয়ে,হাঁহি দিয়ে/দিয়ে খন্তেক সময় খাবলৈ ৰুটি।'

     দেশৰ কোটি কোটি অৰ্দ্ধাহাৰ-অনাহাৰ, নিৰাশ্ৰয় ,দাৰিদ্ৰ্যপীড়িত শিশুৰ বাবে কবিৰ অন্তৰে হাঁহাকাৰ কৰে।তেওঁৰ অন্তৰে কান্দে -অভাৱত পৰি দুখীয়া পিতৃ-মাতৃয়ে বিক্ৰী কৰি দিয়া  শিশুহঁতৰ বাবে ,বেশ্যা বৃত্তিক আকোঁৱালী

লোৱা গাভৰুৰ বাবে,পুৰুষৰ হাতত ধৰ্ষিতা হোৱা  ফুলকুমলীয়া যৌৱন, নিৰ্যাতিতা নাৰীৰ বাবে । তেওঁলোকৰ যন্ত্ৰনাক তেওঁ অকৃত্ৰিম সহমৰ্মিতাৰে উপলদ্ধি কৰে বাবেই পাঠকৰ হৃদয় স্পৰ্শ কৰাকৈ তেওঁ লিখিব পাৰে 'এজনী কণমানি ছোৱালীৰ প্ৰাৰ্থনা'.'ছোৱালীজনী গাওঁ এৰি গ'লগৈ,ভালেই কৰিলে তাই','এগৰাকী ধৰ্ষিতা গাভৰুৰ আত্মকথা','যশোধৰা','সীতাৰ আত্মকথা' ' নীৰু ' আদিৰ দৰে কবিতা । সেইদৰে পেটৰ বাবে শৰীৰ বিক্ৰী কৰা নাৰীক বেশ্যালয়ৰ নাৰকীয় পৃথিৱীৰ পৰা  উলিয়াই নিব বিচৰা কবিৰ মনৰ প্ৰতিফলন আছে 'বদনামী হৈ যাওঁ ব'লা' শীৰ্ষক  কবিতাত-' অলপ বদনামী হৈ যাওঁ ব'লা/নিয়মৰ বাহিৰত আকাশ চুবলৈ/... যাওঁ,হাতখন দিয়া,হাতত ধৰি /বদনামী ভাল পোৱালৈ/সলাই লোৱা তাত পুৰনি উৱলি যোৱা পোছাক/সলাই লোৱা হুমুনিয়াহ/সলাই লোৱা মৃত্যুক/...অলপ বদনামী হৈ যাওঁ,ব'লা/চৰাইৰ দৰে সীমা ভাঙি ভূগোলত/অলপ বদনামী হৈ যাওঁ ব'লা। '

     বেশ্যাবৃত্তিৰ ইতিহাস বহু পুৰণি যদিও আধুনিক বেশ্যাবৃত্তি ঘাইকৈ পুঁজিবাদৰ গৰ্ভত জন্ম।পুঁজিবাদৰ পুৰুষতান্ত্ৰিক ভোগবাদে নাৰীক পদদলিত কৰি ৰখা দস্তুৰটোক কবিয়ে বিৰুধিতা কৰিছে বহুকেইটা কবিতাত।তচলিমা নাচৰিণৰ উগ্ৰ ফেমিনিজমকো  বহু ক্ষেত্ৰত তেওঁ সমৰ্থন কৰিছে । ' বিবাহ-বিচ্ছেদ ' নামৰ কবিতাটিত তেওঁ লিখিছে -'মই ভাল পাওঁ প্ৰেমভৰা চুমা স্পৰ্শ/তেওঁ ভাল পায় মোৰ নগ্নতাক দাঁতেৰে বখলীয়াই/.....এনেদৰে কি একেলগে থকা সম্ভৱ/মোৰ বক্ষত মুখ গুজি/ তেওঁ যেতিয়া শুনায় বেশ্যালয়ৰ কাহিনী/মোৰ নাভিত ওঁঠ থৈ তেওঁ যেতিয়া শুনায়/অফিচৰ অনামিকা গোস্বামীৰ উৰুৰ তিলৰ কাহিনী../হি ইজ ড্ৰাগ এডিক্টেড/হি ইজ ড্ৰাগ এডিক্টেড/হি ইজ চেডিষ্ট/হি ইজ লুম্পেন মাই লৰ্ড /... একেই সকলো পুৰুষ/তেওঁৰ জননাংগত বহু নাৰীৰ ডিম্বাণু নিষিক্ত/বহু নাৰীৰ বিচনাত বৈছে তেওঁৰ বীৰ্য/....মোৰো মন যায় পুৰুষ বেশ্যাক মোৰ/ বিচনাত শুৱাই/মোৰ প্ৰিয় পুৰুষক সেই কাহিনী শুনাম/অন্যথা বলাৎকাৰ কৰোঁ যুগ যুগ শাসক শক্তিশালী পুৰুষক/ আৰু নৰ্দমাত গতিয়াই পেলাম ।'  

      কবিয়ে লক্ষ্য কৰিছে-ভোগবাদে মানুহক মানুহৰ কাষৰ পৰা আঁতৰাই লৈ গৈছে।আজিৰ এই যান্ত্ৰিক আৰু বস্তুবাদী জগতত যেন সকলো মানুহেই নি:সংগ। এগৰাকী বিবাহিতা নাৰীৰ এই নি:সংগতাক তেওঁ অংকণ কৰিছে ' বৈপৰীত্য' নামৰ কবিতাত।সেইদৰে ,আজিৰ যুগত নিজৰ কেৰিয়াৰ,সপোন ইত্যাদি পূৰণৰ বাবে দিনে-নিশাই ব্যস্ত হৈ থকা নিজৰ সন্তানৰ কাষতে অৱহেলিত হৈ বৃদ্ধাশ্ৰমত বাস কৰিবলগীয়া হোৱা দুৰ্ভগীয়া পিতৃ-মাতৃৰ হৃদয়স্পৰ্শী চিত্ৰ তেওঁ অংকন কৰিছে 'বৃদ্ধাশ্ৰমৰ পৰা মায়ে কৈছোঁ ' নামৰ কবিতাটিত - অকনো উমান নিদিয়াকৈ অভাৱৰ মাজতো সন্তানৰ বাবে মাক-দেউতাকে  সাজিছিল আশাৰ এটি ঘৰ। শীতত ঠাণ্ডা লাগিব বুলি তাৰ মাকে চুৱেটাৰ গুঁঠিছিল।দেউতাকে নিজে কঁপি থাকিলেও তাৰ বাবে কিনি আনি দিছিল জিন্স, জেকেট , জোতা। তাৰপাছত, দিনবোৰ গৈ থাকিল,ল'ৰাৰ এদিন ভাল দৰমহাৰ চাকৰি হ'ল।ব্যস্ততাই তাৰ সময়বোৰ কাঢ়ি লৈ গ'ল।সময়ৰ লগে লগে সি গৈ থাকিল,গৈ থাকিল..আৰু ইমান দূৰলৈ গ'লগৈ যে তাৰ বৃদ্ধ  মাক-দেউতাকে তাক আৰু নেদেখা হ'লগৈ। 

' জীৱনৰ দীঘল বাটেৰে তই থাকিলি গৈ

গৈ থাকোতে গৈ থাকোতে তই ৰৈ ৰৈ আমি নেদেখাই হ'লোঁ সোণ তোক

.....

এসময়ৰ ইমান ডাঙৰ ঘৰটো চোন হঠাতে সৰু হৈ গ'ল..

সোণ,তাৰ পাছত আৰু তোৰ জন্মদিন পালনৰ পোৱা নাই খবৰ

আকাশৰ বাৰান্দাত তই থিয় হৈ থাকিলি

মই তলৰ পৰা তোক ঢুকি নোপোৱা হ'লোঁ চোন!'

                        

   পাঠকৰ হৃদয় স্পৰ্শ কৰা প্ৰণৱৰ আন এটি কবিতা হৈছে ' চুইচাইড নোট '। কবিতাতটিত তেওঁ প্ৰতিফলিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে

শিশু মনস্তত্বৰ হৃদয়স্পৰ্শী চিত্ৰ - এটি কণমানি শিশু,খেলাৰ বয়স তাৰ।কিন্তু খেলি থাকোঁতেও তাক টানি অনা হয়।তাৰ ওপৰত জাপি দিয়া হয় কিতাপৰ বোজা।ডাঙৰ হৈ অহাৰ লগে লগে কিতাপৰ বোজা বাঢ়ি যায়, মগজুত তাৰ সুমুৱাই দিয়া হয় ফিজিক্সৰ পোক,তেজত মেথমেটিক্সৰ পৰুৱা।সিহঁতৰ অসহ্য কামোৰত সি ৰাতি শুৱ নোৱাৰে।মাজৰাতি সাৰ পায় সি।সাৰ পাই ছবি আঁকিব খোজে,গীটাৰ বজাব খোজে,ফটো তুলিব খোজে জোনাকী পৰুৱাৰ।কিন্তু তাৰ ইচ্ছা আৰু সপোনবোৰক বাট ভেটি ধৰে মাক-দেউতাকৰ সপোনবোৰে-'' মোৰ সপোনক বাট ভেটি ধৰে /তোমাৰ সপোনে মা /পাপা মোক মুকলি কৰি দিয়া/মোক মুকলি কৰি দিয়া/ তোমালোকৰ সপোনৰ পৰা.../ক'তো ৰং নাই, বৰষুণ নাই/আকাশ নাই /..আৰু নহয় পাপা/তোমালোকৰ সপোনৰ উচ্চতাৰ পৰা/ সৰি পৰিব নোখোজো/তোমাৰ ইচ্ছাবোৰৰ উচ্চতাৰ পৰা তললৈ /নামি যাব নোখোজো মা/..মোক ক্ষমা কৰিবা/এই পৃথিৱীৰ বাবে মই লায়কৰ নাছিলো../পাপা,মা,এতিয়া মই যি উচ্চতাত /ওলমি থাকিম নিথৰ হৈ/তাৰ পৰা মোক নমাই নানিবা/মই তোমালোকৰ সপোনৰ সমান ওখ হ'ব খোজো ...! '                         

       এনেদৰেই মূলত: প্ৰেম,যৌনতা,মদ আৰু চিগাৰেটৰ ধোঁৱাৰে ধূসৰিত পৃথিৱীৰ পৰা

আৰম্ভ কৰি অৰ্ধাহাৰ-অনাহাৰত দিন কটোৱা অভাৰব্ৰীজৰ তলৰ বাসিন্দা,ভৱিষ্যতহীন অজস্ৰ শিশুৰ শুকান -মলিন মুখ,চাকৰিৰ বাবে অফিচে অফিচে ইণ্টাৰভিউ দি দি ভাগৰি পৰা অজস্ৰ নিবনুৱাৰ যন্ত্ৰণাকাতৰ হৃদয়,ধৰ্ষিতা গাভৰুৰ চিৎকাৰ, আন্ধাৰ গলিৰ বেশ্যা, ইত্যাদিৰ দৰে অলেখ বিষয়বস্তুলৈ তেওঁৰ দৃষ্টি প্ৰসাৰিত।এনেবোৰ বিষয়ক লৈয়ে তেওঁৰ অন্তৰে কান্দে,সেই কান্দোনেৰেই তেওঁ কবিতা লিখে। 

লিখি যায়-সৰি পৰা নক্ষত্ৰৰ টোপনি,মনজুইৰ লোকগল্প ,এটা নি:সংগ ঘোঁৰাৰ আত্মকথা,প্ৰেমৰ কবিতা, মঙলতি বুঢ়ী,কলকাতাৰ বেশ্যা দিল্লীৰ বৰষুন ,সন্দিকৈ কলেজ , চন্দ্ৰ গ্ৰহণ,কটন কলেজৰ হাজাৰ সন্ধিয়া,নৰকত নষ্ট ঈশ্বৰ,Weep not my love ,বিষন্ন প্ৰেয়সীৰ স্মৃতি,জঘন্য প্ৰেম জঘন্য মৃত্যু,মিছ বিদিশা আহিছে আদিৰ দৰে এখনৰ পাছত এখনকৈ গ্ৰন্থ। 

      তেওঁ বিশ্বাস কৰে- প্ৰেম সভ্যতাৰ সৰ্বোত্তম আৱিস্কাৰ,মহত্ততম অনুভূতি।সেইবাবেই তেওঁৰ কবিতাত আজিও প্ৰেম অন্তৰ্হিত হোৱা নাই।সেইবাবেই তেওঁ আজিও 'দেৱদাস'।আজিও তেওঁ 

তামাম চিগাৰেট শেষ কৰি চাৰ্বাক হয়,মদৰ বটল শেষ কৰি হয় ওমৰ খায়াম।কোনোবা 'পাৰু'ৰ স্মৃতিত লিখে -'এইয়া তোমাৰ উৱলা ফটো বুকুত বান্ধি/এঢোক ফটিকা পান কৰোঁ/আৰু কান্দো তোমাৰ সোঁৱৰণীৰে/কথা আছিল এদিন আমি/ পালন কৰিম/সেউজীয়া উৎসৱ/কথা আছিল/

কথা আছিল বহুত কথা কত কি..!'

কিছু ব্যক্তিগত :

      মাত্ৰ কেইদিন পূৰ্বে কবি প্ৰণৱ কুমাৰ বৰ্মনৰ আহিছিল মোৰ ঘৰলৈ।সেইদিনা প্রিয় কবিৰ সৈতে  অন্তৰংগভাৱে কিছু সময় কটোৱাৰ বিৰল আৰু অবিস্মৰণীয় সুযোগ লাভ কৰিছিলো।কবিৰ অপূৰ্ব সান্নিধ্যৰে উমাল হৈ পৰিছিল সিদিনাৰ সন্ধ্যা। প্ৰথমে এসাজ ভাত ,তাৰ পাছতে সমৱেত অতিথিসকলৰ আগত কবিৰ কণ্ঠেৰে 'সন্দিকৈ কলেজৰ তুমি সাগৰিকা বৰদলৈ'ৰ আবৃত্তি।আচলতে,তেওঁ য'লৈকে যায়-অনুৰাগী শ্ৰোতাৰ বিপুল দাবীত তেওঁ আবৃত্তি কৰিবলগীয়া হয় এই কবিতা।এনেদৰেই বিগত দুটা দশক ধৰি সাগৰিকা বৰদলৈক তেওঁ কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছে বুকুত।

      সিদিনা কবিৰ কণ্ঠত সাগৰিকা যেন আকৌ উঠি আহিছিল জীৱন্ত হৈ,কবিৰ বুকুৰ পৰা। সাগৰিকাৰ চকুত চকু থৈ তেওঁ যেন ক'ব খুজিছিল-' সাগৰিকা, দুখৰ অৰণ্য নাথাকিলে /ক'ত আহি জিৰাবহি সুখৰ চৰাই ? ' ভাৱিছিলোঁ-অন্তৰত কিমান দুখ ,কিমান যন্ত্ৰণা থাকিলে আচলতে  লিখিব পাৰি কবিতা-প্ৰেমৰ কবিতা,নৰক-যন্ত্ৰণাৰ কবিতা ! (সমাপ্ত)

     

ড:ৰঞ্জিত দত্তৰ বৰ্ণিল ব্যক্তিত্ব আৰু সাহিত্য প্ৰতিভা

ড:ৰঞ্জিত দত্তৰ

         বৰ্ণিল ব্যক্তিত্ব আৰু সাহিত্য প্ৰতিভা

                                              -বীৰ্কে বি.থাপা

        পাঠকৰ হৃদয় স্পৰ্শ কৰিবৰ বাবে বিষয়বস্তুৰ গভীৰতাৰ লগে লগে সাহিত্যত একোটা আকৰ্ষণীয় আৰু সুবিন্যস্ত কথনশৈলী বা গদ্যৰীতিৰো অত্যন্ত প্ৰয়োজন।বিশিষ্ট কবি ড:ৰঞ্জিত দত্তৰ কবিতাৰ স্পন্দিত শব্দ -বিন্যাসৰ দৰে স্পষ্ট, মেদহীন আৰু গভীৰ অভিব্যক্তিপূৰ্ণ পৰিশীলিত গদ্যয়ো পাঠকৰ হৃদয় স্পর্শ কৰে ।

        ড: ৰঞ্জিত দত্ত এগৰাকী আকৰ্ষনীয় ব্যক্তিত্বৰ অধিকাৰী।তেখেত কেৱল হৃষ্ট-পুষ্ট,সুদৰ্শন ব্যক্তিয়েই নহয়,তেখেতৰ ব্যক্তিত্বত আছে সকলোকে মুগ্ধ কৰিব পৰা এক অপূৰ্ব 'মেগনিটিউড পাৱাৰ'।এক বলিষ্ঠ ,গলগলীয়া কণ্ঠেৰে অনৰ্গল কথা পাতিব পৰা আকৰ্ষণীয় দক্ষতা আছে তেখেতৰ।তেখেতৰ কথাত প্ৰকাশ পোৱা প্ৰবল যুক্তি , স্পষ্টবাদিতা আৰু সৰল-বিনয়ী ভাৱ-মাধুৰ্যৰ দৰে  তেখেতৰ অপূৰ্ব গদ্যশৈলীয়েও পাঠকক  মুগ্ধ কৰিব পাৰে ,পাঠকৰ মন-মস্তিষ্কক আলোড়িত কৰিব পাৰে।

        ভাৰতৰ অন্যতম এক বৃহৎ উদ্যোগিক প্ৰতিষ্ঠান ক'ল ইণ্ডিয়াৰ এগৰাকী অৱসৰপ্ৰাপ্ত উচ্চ পদস্থ বিষয়া (মহাপ্ৰৱন্ধক)হিচাপে তেখেতৰ জীৱন-ধাৰণত  এক উচ্চবিত্তীয় আভিজাত্য থকাটো অস্বাভাৱিক নহয় যদিও তেখেতৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰত উচ্চবিত্তীয় অহমিকা মই কেতিয়াও দেখা নায়।সকলো শ্ৰেণীৰ লোকৰ সৈতে এক আন্তৰিক -সুষম সম্পৰ্ক বজাই ৰখাত গুৰুত্ব দিয়ে তেখেতে।সেইবাবেই দিহিং পাটকাইৰ পাদদেশৰ জনগোষ্ঠীয় লোকসকলৰ বুকুৰ কুটুম তেখেত।এই লোকসকলৰ শৈক্ষিক-সামাজিক-সাংস্কৃতিক জীৱনৰ সৈতে সুদীৰ্ঘ বছৰ ধৰি তেখেতে নিজক একাকাৰ কৰি দিছে।দেহে-কেহে খাটি তেখেতে এই লোকসকলৰ উচ্চ শিক্ষাৰ সুবিধাৰ বাবে লিডুত কলেজ স্থাপন কৰি দিছে।চিংফৌ, নক্তে, টাংচা, ফাকিয়াল আদি সকলো জনগোষ্ঠীৰ বাৰেৰহনীয়া কৃষ্টি-সংস্কৃতি-ঐতিহ্যক বিশ্বৰ দৰবাৰত দাঙি ধৰাৰ লক্ষেৰে অনুষ্ঠিত কৰোৱা 'দিহিং-পাটকাই-ফেষ্টিভেল'ৰ তেখেত আছিল অন্যতম ৰূপকাৰ।

        ড:ৰঞ্জিত দত্তৰ সৈতে মোৰ পৰিচয় বৰ পুৰণি নহয়। তেখেতক মই প্ৰথম লগ পাইছিলোঁ খুৱ সম্ভৱ 2019 চনৰ জুন মাহৰ কোনোবা এটা দিনত-ডুমডুমাৰ কবি সন্মিলনৰ অনুষ্ঠান এটাত। সেয়াও খুব কম সময়ৰ বাবে।পাছতহে সামাজিক মাধ্যম ফেচবুকৰ জড়িয়তে তেখেতৰ কাষ চপাৰ আৰু তেখেতক জনাৰ এটা ইলেক্ট্ৰনিক সুযোগ লাভ কৰিছিলোঁ।

        ফেচবুকত তেখেতে দেশী-বিদেশী বিভিন্ন কবিতাৰ অসমীয়া অনুবাদ আগবঢ়াই নিজাববীয়াকৈ এক অতি সুন্দৰ আৰু প্ৰশংসনীয় কাৰ্য বহুদিন ধৰি কৰি অাহিছে।নিৰলসভাৱে এনেদৰে  অনুবাদৰ দৰে এক জটিল কাম প্ৰায় প্ৰতিদিনেই কৰি যোৱা ড:ৰঞ্জিত দত্তৰ কৰ্মস্পৃহা দেখি অভিভূত হৈছিলোঁ। কাৰণ,তেখেতৰ দৰে কয়লাক্ষেত্ৰৰ এটা দায়িত্বপূৰ্ণ উচ্চ পদৱীত থকা মানুহ এজনে আজৰি পৰত ক্লাব-পাৰ্টি আদিত সময় অতিবাহিত কৰাৰ পৰিৱৰ্তে সাহিত্য-চৰ্চা কৰি যোৱাটো কম কথা নহয়।কবিতাক অন্ত:প্রাণেৰে ভাল নাপালে  অনুবাদৰ দৰে কঠিন কাম কোনেও এনেদৰে অবিৰতভাৱে কৰি থাকিব নোৱাৰে।অকল সেয়ে নহয়,বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ বিশিষ্ট কবিসকলৰ কবিতাৰ অসমীয়া অনুবাদ 'এছাটি সুগন্ধি মলয়া'ৰ প্ৰথম আৰু দ্বিতীয় খণ্ড ক্ৰমে 2019 আৰু 2020 চনত তেখেতে প্ৰকাশো কৰি উলিয়াইছিল। এই সময়ছোৱাতে তেখেতে প্ৰকাশ কৰি উলিয়াইছিল আন দুখন মূল্যবান গ্ৰন্থ-East Wind আৰু  Flows like a river -য'ত সন্নিৱিষ্ট হৈছে প্ৰতিষ্ঠিত-অপ্ৰতিষ্ঠিত বহুকেইগৰাকী  অসমীয়া কবিৰ কবিতাৰ ইংৰাজী অনুবাদ।

        মৌলিক সৃষ্টি হিচাপে  সমসাময়িক বিভিন্ন কাকত-আলোচনীত লেখা-মেলা কৰাৰ উপৰিও তেখেতে 1999 চনত প্ৰকাশ কৰি উলিয়াইছিল প্ৰথমখন কবিতাপুথি-'হৃদয়ত জোনাক'।বৰ্তমানলৈকে তেখেতৰ কাব্যগ্ৰন্থ -হৃদয়ত জোনাক,কেহেৰাজবুলিয়া অনুভৱ, কবিতা মোৰ মৌন প্ৰহৰৰ ,শূণ্যতা আৰু কোলাহলৰ দোলনিতে আৰু নিৰ্জন সৈকত তথা গীতৰ সংকলন 'নিৰিবিলি নিজানতে' আৰু 'সুৰ এটি দিয়ানা' প্ৰকাশ পাইছে।2020 চনত প্ৰকাশিত 'নিৰ্জন সৈকত' এখন দ্বিভাষিক কাব্যসংকলন য'ত তেখেতে কলিকতাৰ বিশিষ্ট কবি ৰাজৰ্ষি নাৰায়ন পত্ৰনবিশৰ 'ফেৰিৱালা' কাব্যগ্ৰন্থৰ নিৰ্বাচিত কিছু কবিতা অসমীয়ালৈ আৰু তেখেতৰ 'নিৰিবিলি নিজানতে' কাব্যগ্ৰন্থৰ নিৰ্বাচিত কিছু কবিতা পত্ৰনৱিশে বাংলালৈ অনুবাদ কৰিছে।   

        নৈসর্গিক চেতনাই আন্দোলিত কৰা অন্তৰৰ কঁহুৱা-কোমল অনুভূতিয়েই ড: ৰঞ্জিত দত্তৰ প্ৰায়বোৰ কবিতাৰ কেন্দ্ৰীয় বিষয় যদিও আধুনিক যুগৰ যান্ত্ৰিকতা,দু:সময়,কৃত্ৰিম আভিজাত্য , মানৱতাৰ স্খলন আদিৰ দৰে বিষয়সমূহো তেখেতৰ  বহুকেইটা কবিতাত চিত্ৰিত হৈছে ।সেইদৰে তেখেতৰ 'এজাক বৰষুণৰ প্ৰত্যাশাৰে' শীৰ্ষক কবিতাত যেনেদৰে ব্যক্তিগত প্ৰেমৰ স্মৃতি সাৰ পাই উঠিছে ,তেনেদৰে  কবিৰ মনৰ এটি অহেতুক অভিমানো প্ৰকাশ পাইছে 'যাত্ৰা' শীৰ্ষক আন এটি কবিতাত।কবিতাটিত তেখেতে লিখিছে-'কোননো থাকিব সদায় কোৱা?/সেইয়া তুমিও ভালদৰে জানা/আৰু ময়ো /...কেতিয়া যাম নেজানো/মোৰও কোনো প্ৰস্তুতি নাই/মাতিলেই যাম অকলে অকলে/...কেতিয়া যাম তোমাক নকওঁ /অভিমান নকৰিবা/তোমাক কিয় কাকোৱেই নকও/কৃষ্ণচুড়াৰ ৰঙা ৰঙা ফুলেৰে ভৰা /অচিন উপত্যকাটোলৈ আগুৱাই যাম/হেৰুৱা সপোনৰ সুবাস বিচাৰি...'।

        আধুনিক যুগৰ যান্ত্ৰিক ব্যস্ততাই কঢ়িয়াই অনা নি:সংগতাৰ কৰুণ চিত্ৰ প্ৰতিফলিত হৈ উঠিছে তেখেতৰ  'নি:সংগতা' শীৰ্ষক কবিতাটিত।একেখন ঘৰত বাস কৰিলেও আজি কাৰো সময় নাই এজনে আনজনৰ সৈতে কথা পাতিবলৈ,মনৰ ভাৱ প্ৰকাশ কৰিবলৈ।সকলো নিজৰ নিজৰ পৃথিৱীত ব্যস্ত।তথাপিও কিন্তু কবি হতাশ  হোৱা নাই।তেখেতে লিখিছে- 'কান্ধত উলমাই লোৱা/দীঘল গধুৰ মোনাটো /চোঁচৰাই চোঁচৰাই/আলি কেঁকুৰিটো পাৰ হওঁতেই/কেনেকৈনো পাৰ হৈ গ'ল/মোৰ সোনালী যৌৱন...ভাৰখন আজি পাতল/মোনাটো খুলি মাজে মাজে চাওঁ/তাত আজি নাই সেই গধুৰ শিলবোৰ/আছে মাথোঁ এক আনমনা উন্মাদনা...ৰাজহাঁড়ৰ বিষটোৱে মোক আমনি নকৰে/নি:সংগতাত মই হতাশ নহওঁ..'(এপিটাফ) ।

        কবিতাৰ দৰেই সুন্দৰ তেখেতৰ উপন্যাসকেইখনো।সঁচা অৰ্থত ক'বলৈ গ'লে,হৃদয়ত সকলো সময়তে কবিতা কঢ়িয়াই লৈ ফুৰা মানুহ ড:  ৰঞ্জিত দত্ত।কবি হিচাপেই তেখেত পাঠক সমাজত বিশেষভাৱে পৰিচিত।তৎসত্তেও মোৰ এনে লাগে যেন উপন্যাসিক হিচাপেহে তেখেত বেছি সফল।উল্লেখযোগ্য যে উপন্যাসৰ গতানুগতিক বৈশিষ্ট্য বা সাধাৰণ সংজ্ঞাত তেখেতৰ উপন্যাস আৱদ্ধ নহয়।তেখেতৰ উপন্যাসৰ 'ফৰ্ম ' আন বহু উপন্যাসতকৈ কিছু ভিন্ন বা ব্যতিক্ৰম।তাৰ পাছতো কিন্তু পাঠকৰ হৃদয় স্পৰ্শ আৰু আলোড়িত কৰিব পৰা কৌশল আৰু সমল আছে তেখেতৰ উপন্যাসত।

        ড: ৰঞ্জিত দত্তৰ প্ৰকাশিত উপন্যাস তিনিখন হৈছে -'কেইজনমান বন্ধু,দুটিমান গল্প আৰু এখন উপন্যাস', 'ক'লা হীৰাৰ দেশলৈ ' আৰু 'নিশিতাৰ কথাৰে '।

        তেখেতে নিজে কোৱা মতে,1996 চনত প্রকাশিত প্ৰথমখন  উপন্যাস-'কেইজনমান বন্ধু,দুটিমান গল্প আৰু এখন উপন্যাস' প্ৰকৃততে আলোচনীৰ পাতত প্ৰকাশিত টুকুৰা টুকুৰ কাহিনীবোৰকে এডাল সূতাৰে বান্ধি এক নতুন ক্ৰমেৰে সজাই উপন্যাসৰ ৰূপ দিয়া এক পৰীক্ষামূলক পদক্ষেপ।উত্তৰ পূৱ কয়লা ক্ষেত্ৰৰ বিভাগীয় কাম এটাৰ বাবে সহকৰ্মী বন্ধু ৰাজখোৱাৰ সৈতে নাগপুৰলৈ যোৱাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত বোম্বাই-হাওৰা এক্সপ্ৰেছ ৰেলগাড়ীখনত  দেখা পোৱা বিভিন্ন সৰু সৰু খণ্ড চিত্ৰ,যাত্ৰীসকলৰ সৈতে সমসাময়িক  ৰাজনীতি, সমাজনীতি, সাহিত্য, ইতিহাস আদি বিভিন্ন বিষয়ত হোৱা কথোপকথন আদিৰ পৰা উপন্যাসখনৰ আৰম্ভণি আৰু অগ্ৰগতি।অসমত সশস্ত্র বিপ্লৱৰ উত্থান,উগ্ৰপন্থী দমনৰ নামত ভাৰতীয় সেনাৰ অত্যাচাৰ,বিদেশী বিতাৰণ আন্দোলনৰ সময়ছোৱাত অসম এৰি কলিকতালৈ গুছি যোৱা লোকৰ মৰ্মবেদনা,ক্ষয়িষ্ণু সমাজব্যৱস্থা ,বৰ্ণবাদী ৰাজনীতি,বাস্তৱ জীৱনৰ সৈতে সম্পৰ্কহীন আধুনিক শিক্ষা-ব্যৱস্থা,শ্লীলতা-অশ্লীলতাৰ মাপকাঠি,বৈবাহিক জীৱনৰ দ্বন্দ্ব,প্ৰেম-সংঘাত, স্বপ্নভংগৰ বিষাদ আদিও উপন্যাসখনত মূৰ্ত হৈ উঠিছে।

        উপন্যাসৰ সাধাৰণ চৰিত্ৰ অনুসৰি ড: ৰঞ্জিত দত্তৰ এইখন উপন্যাসত এটা নিৰ্দিষ্ট কেন্দ্ৰীয় চৰিত্ৰ বা এটা নিৰ্দিষ্ট সুসংবদ্ধ  কাহিনী অনুপস্থিত । তৎসত্তেও কিন্তু সমৰ চলিহা আৰু উৰ্মিলাৰ বৈবাহিক জীৱনত উদ্ভৱ হোৱা মানসিক সংঘাত আৰু পৰিণতিয়ে পাঠকৰ হৃদয় স্পৰ্শ কৰে।নাৰীয়ে প্ৰকৃততে স্বামীৰ পৰা কি বিচাৰে?এই সহজাত প্ৰশ্নৰ উত্তৰ জানিবলৈ চেষ্টা নকৰাকৈ কেৱল শংকা আৰু সন্দেহৰ আৱৰ্তত নিজক তিলতিলকৈ নি:শেষ কৰি দিয়াটোৱেই যে পুৰুষৰ জীৱনৰ এক চৰম ট্ৰেজেদী,তাক সমৰ চলিহাৰ মানসিক সংঘাতৰ মাজেৰে উপন্যাসখনত চিত্ৰিত কৰা হৈছে।

        ড: ৰঞ্জিত দত্তৰ 'ক'লা হীৰাৰ দেশলৈ' শীৰ্ষক উপন্যাসখনক দিহিং-পাটকাই পাদদেশৰ এক ঐতিহাসিক দলিল আখ্যা দিব পাৰি।কয়লাৰ খনন আৰু আহৰণৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয়-আন্ত:ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত জিলিকি উঠা এই সমগ্ৰ অঞ্চলৰ প্ৰাকৃতিক সৌন্দৰ্য,বিভিন্ন জাতি-জনগোষ্ঠীৰ বাৰেৰহনীয়া কৃষ্টি-সংস্কৃতি,অাঞ্চলিক ইতিহাস আৰু ঐতিহ্য আদিয়ে উত্তৰ-পূৱ কয়লা ক্ষেত্ৰলৈ বিভাগীয় অনুসন্ধানৰ বাবে কলিকতাৰ পৰা অহা  বিষয়া এগৰাকীৰ মনত সৃষ্টি কৰা সমুগ্ধ ভাৱনাক উপন্যাসখনত প্ৰকাশ কৰা হৈছে। অসমৰ লিডুৰ পৰা বাৰ্মাৰ মাজেদি চীনদেশলৈ সেনাবাহিনীৰ ৰচদ-পাতি কঢ়িওৱাৰ উদ্দেশ্যে দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ছোৱাত নিৰ্মান কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰা ঐতিহাসিক ষ্টিলৱেল পথ, নিৰ্মানৰ সময়ছোৱাত শ্ৰমিকসকলে ভোগ কৰা দুখ-যন্ত্ৰণা, লিডু-মাৰ্ঘেৰিটা-বৰগোলাই-টিপং কয়লা ক্ষেত্ৰসমূহৰ আৱিস্কাৰ, কয়লা উৎপাদনৰ ইতিহাস,ডিগবৈৰ তেল খাদ, লেখাপানী সেনা ছাউনি ,ৱাৰ চিমেট্ৰি ,লিডু ক্লাবৰ আঁতিগুৰি,ক্লাবৰ পাছফালে থকা সেই ঐতিহাসিক বাংলো-য'ত জেনেৰেল ষ্টিলৱেলৰ অফিচ আছিল আৰু ভাইচৰয় লৰ্ড মাউণ্টবেটেনৰ দৰে ব্যক্তিও  তেওঁৰ পত্নীৰে সৈতে আহি ভালেমান দিন আছিলহি-আদিৰ দৰে অলেখ ঐতিহাসিক তথ্যৰে উপন্যাসখনৰ প্ৰায় প্ৰতিটো পৃষ্ঠাই ভৰি আছে।তাৰ লগে লগে কয়লাৰ খাদ সমূহৰ সৈতে সম্পৰ্কিত প্ৰযুক্তিগত বিভিন্ন তথ্য,কয়লা আহৰণৰ পদ্ধতি,ৰাচিয়ান অভিযন্তা গ্ৰেট চাংকোৰ অপহৰণ,1979 চনত বৰগোলাই কলিয়ৰীত মিথেইন গেছৰ বিস্ফোৰণ আৰু বিষাক্ত কাৰ্বন-মনোস্কাইড গেছ নিৰ্গমনৰ ফলস্বৰূপে হোৱা দুৰ্ঘটনাত উনৈশ জন শ্ৰমিকৰ কৰুণ মৃত্যু ,খনি শ্ৰমিকসকলৰ ধৰ্মঘট আদিৰ দৰে বহু ঘটনাৰ লগতে আমেৰিকাৰ প্ৰথম মহিলা ব্ৰিগেডিয়াৰ জেনেৰেল আন্না মে হেজ(Anna Mae Hays-1920-2018)ৰ  লিডুৰ সৈতে থকা সম্পৰ্কৰ যোগসূত্ৰকো লেখকে  উপন্যাসখনত দাঙি ধৰিছে।উপন্যাসৰ সাধাৰণ বৈশিষ্ট্য অনুসৰি  ড: ৰঞ্জিত দত্তৰ এইখন উপন্যাসতো এটা কেন্দ্ৰীয় চৰিত্ৰ বা এটা নিৰ্দিষ্ট সুসংৱদ্ধ কাহিনী পাঠকে বিচাৰি নাপাব।তথাপিতো ষ্টিলৱেল ৰোড নিৰ্মানৰ সময়ছোৱাত আমেৰিকাৰ পৰা আহি লেখাপানী সেনা ছাউনীৰ হস্পিটেলত শ্ৰমিকসকলৰ শুশ্ৰুষাত নিজক বিলীন কৰি দিয়া নাৰ্চ আন্না মে হেজৰ মানৱ দৰদী মন,মেকানিকেল ইঞ্জিনিয়াৰ ফিলিপৰ সৈতে গঢ় লৈ উঠা তাইৰ প্ৰেম আৰু আকস্মিকতে এদিন এটা মটৰ দুৰ্ঘটনাত হোৱা ফিলিপৰ মৃত্যুৰ দৰে ঘটনাৰ   বিষাদ গাঁথাই সমগ্ৰ উপন্যাসখনকে হৃদয়স্পৰ্শী কৰি তুলিছে।

        2009 চনত প্ৰকাশিত ড: ৰঞ্জিত দত্তৰ তৃতীয়খন উপন্যাস হৈছে-'নিশিতাৰ কথাৰে'।নিশিতা এগৰাকী অসাধাৰণ মেধা আৰু মনৰ দৃঢ়তা থকা ছোৱালী।পৰম্পৰাগত ভাৱনাৰ পৰা মুক্ত নিশিতাই অনুৰাগৰ সৈতে সুদীৰ্ঘ দিন ধৰি বন্ধুত্বসুলভ এটা ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্ক বজাই ৰখাৰ পাছতো কিন্তু শেষ মুহূৰ্তৎ অনুৰাগৰ বিয়াৰ প্ৰস্তাৱক প্ৰত্যাখ্যান কৰিছে।অনুৰাগক তাই শ্ৰদ্ধা কৰে,এজন সঁচা-অকৃত্ৰিম বন্ধু বুলিও মানি লয়,কিন্তু স্বামী হিচাপে পাব নিবিচাৰে।কাৰণ ,তেওঁলোক যিমানে ঘনিষ্ঠ নহওক কিয়,দুয়োৰে মাজত আছে চিন্তা আৰু আদৰ্শগত সংঘাত।জীৱন সম্পৰ্কীয় দৃষ্টিভংগী দুয়োৰে ভিন্ন।নাৰী স্বাধীনতা,নাৰীসত্তাৰ বিকাশ আদি অৱধাৰণা সম্পৰ্কত থকা নিশিতাৰ চিন্তাধাৰাৰ সৈতে অনুৰাগ একমত হ'ব নোৱাৰে। বিবাহ নামৰ অৱধাৰণাটোক তাই নাৰী আৰু পুৰুষক চিৰজীৱনৰ বাবে বান্ধি ৰখা এক চতুৰালি বুলি ভাৱে আৰু তাৰ পৰিণতি স্বৰূপে পুৰুষে নাৰীক নিজৰ অধীন কৰি ৰখাৰ দৰে পৰিণতিক তাই কোনোপধ্যেই মানি ল'ব নিবিচাৰে।তাৰ বিপৰীতে অনুৰাগে বিশ্বাস কৰে যে বিবাহ এক পবিত্ৰ বান্ধোন।নাৰী আৰু পুৰুষৰ সুষম প্ৰেম সম্পৰ্কৰ মাজেৰে জীৱন মধুৰ হয়। অনুৰাগ আৰু নিশিতাৰ বন্ধুত্বপূৰ্ণ সম্পৰ্কও আচলতে সম্ভৱ নহয় এনেধৰণৰ মানসিক দ্বন্দ্ব বা সংঘাতৰ বাবে।কিন্তু নিশিতাৰ চিন্তা-দৰ্শনৰ সৈতে বহু সময়ত একমত হ'ব নোৱাৰিলেও অনুৰাগে নিশিতাৰ আগত তাক প্ৰকাশ কৰাৰ পৰা বিৰত আছিল।কাৰণ তেওঁ নিশিতাক ভাল পাইছিল আৰু অযথা তৰ্ক কৰি নিশিতাক হেৰুৱাব বিচৰা নাছিল।

        সেইবাবেই দুয়োখন ঘৰ সম্পূৰ্ণ ৰাজী হোৱাৰ পাছতো নিশিতাই  থোকাথুকি মাতেৰে তাক প্ৰত্যাখ্যান কৰি কৈছে-'---তুমি ভাল লগা আৰু ভালপোৱাৰ মাজৰ সীমাৰেখাডাল ভালদৰেই জানা।তোমাক মই বহুত শ্ৰদ্ধা কৰোঁ অনুৰাগ।...তোমাৰ আৰু মোৰ জীৱনৰ অভিলাষবোৰ সুকীয়া সুকীয়া।আমি দুডাল সমান্তৰাল সৰলৰেখা।ইয়াৰ মিলন সম্ভৱ নহয়।"

        নিশিতাই বিয়াৰ প্ৰস্তাৱ তেনেদৰে প্ৰত্যাখ্যান কৰাত অনুৰাগৰ পুৰুষ-সত্তাত সামান্য আঘাত লাগিলেও তেওঁ তাইৰ মানসিকতাক সন্মান জনায়।নিশিতাৰ প্ৰতি থকা তেওঁৰ একপক্ষীয় প্ৰেমক এটা অতীত বুলি তেওঁ পাহৰিবলৈ চেষ্টা কৰে আৰু জুপিতৰাক বিয়া কৰাই এটা নতুন জীৱন আৰম্ভ কৰে।

        তাৰ পাছত বহু বছৰৰ মূৰত  এদিন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ চেমিনাৰ এখনত যোগ দিবলৈ গৈ কলিকতাৰ আঢ্যবন্ত হোটেল এখনত অনুষ্ঠিত হোৱা অনুষ্ঠান এটাত আকস্মিকতে নিশিতাৰ সৈতে অনুৰাগৰ ক্ষন্তেকীয়া সাক্ষাৎ। ইয়াৰ পাছৰে পৰা অনুৰাগৰ মন অস্থিৰ হৈ পৰিল।নিশিতাৰ সৈতে কটোৱা অতীতৰ অন্তৰংগ মুহূৰ্তবোৰ,তাই কৰা প্ৰত্যাখ্যানৰ কথাবোৰ তেওঁৰ চকুৰ আগত ভাঁহি উঠিল।

        বহু বছৰৰ মূৰত আকস্মিকতে লগ পোৱা নিশিতাৰ সম্বন্ধেও জানিবলৈ অনুৰাগ উদগ্ৰীৱ হৈ উঠিল।আৰু এদিন চেমিনাৰৰ দিনকেইটাৰ মাজতে সময় উলিয়াই তেওঁ নিশিতাই দিয়া ঠিকনা অনুসৰি গৈ তাইৰ ঘৰত ওলালগৈ।অনুৰাগক ইমান বছৰৰ পাছত লগ পাই তাই অত্যন্ত আনন্দিত হৈ পৰিল।অনুৰাগে লক্ষ কৰিলে বয়সৰ সামান্য আঁচোৰ পৰিলেও নিশিতা সেই আগৰ দৰেই আছে।দেহৰ ৰূপ-লাৱণ্য অকণো কমা নাই।একেখন চোফাত বহি কথা পাতি থকা সময়ত নিশিতাৰ দেহৰ স্পৰ্শত অনুৰাগ ৰোমাঞ্চিত হৈ উঠিল ক্ষন্তেকৰ বাবে। 

        সিদিনা নিশিতাই অনুৰাগৰ আগত কৈ গ'ল নিজৰ জীৱনৰ অলেখ কাহিনী।অনুৰাগৰ বিয়াৰ প্ৰস্তাৱ প্ৰত্যাখ্যান কৰাৰ পাছত নিজৰ মনে বিচৰা দৰে তাই বিয়া হৈ গুছি আহিছিল গ্ৰেগ মেথিওজৰ সৈতে।মেথিওজক স্বামী হিচাপে পাই নিশিতা সুখী হৈছিল।কাৰণ নিশিতাৰ নিজস্ব জীৱন শৈলী,চিন্তা-দৰ্শনক তেওঁ সদায় সন্মান কৰিছিল আৰু এগৰাকী পত্নীয়ে পাবলগীয়া সকলোখিনি অধিকাৰেই তেওঁ তাইৰ হাতত  তুলি দিছিল।মেথিওজেই তাইক অনুপ্ৰেৰণা যোগাইছিল নাৰীত্বৰ পূৰ্ণবিকাশ ঘটাই জীৱনটোক উপভোগ কৰিবলৈ।নাৰী স্বাধীনতা,নাৰীমুক্তি আদি অৱধাৰণাবিলাকৰ বিষয়ে থকা তাইৰ চিন্তাক পূৰ্ণ সমৰ্থন জনাইছিল তেওঁ।তাইয়ো মনে বিচৰাৰ দৰে নিজৰ নাৰীসত্তাৰ বিকাশৰ বাবে মেথিওজৰ পৰা সকলো স্বাধীনতাই  লৈছিল।নাৰী স্বাধীনতাৰ প্ৰকৃত সোৱাদ যেন তাই লাহে লাহে উপভোগ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।

        কিন্তু কথাবোৰ সদায় একে হৈ নাথাকিল।লাহে লাহে এনে হ'বলৈ ধৰিলে যে নিশিতাৰ অবাধ স্বাধীনতা আৰু পৰিৱৰ্তিত নাৰী-সত্তাই  মেথিওজৰ মনত হীনমান্যতাৰ সৃষ্টি কৰিলে।নিশিতাৰ চকুৱে চকুৱে তেওঁ চাব নোৱাৰা হ'ল।নিশিতাৰ প্ৰতি লাহে লাহে তেওঁ উদাসীন হৈ পৰিল।স্বামীৰ এই উদাসীনতাই নিশিতাৰ নাৰীসত্তাত আঘাত কৰিলে।মেথিওজৰ পৰা তাই জানিব বিচাৰিলে তাইৰ প্ৰতি তেওঁ উদাসীন হৈ পৰাৰ কাৰণ।মেথিওজৰ উত্তৰে নিশিতাক স্তব্ধ কৰি তুলিলে-'সঁচাকৈয়ে কৈছোঁ নিশিতা,আজিকালি মই তোমাৰ প্ৰতি অকনো আকৰ্ষিত নহওঁ।আচলতে আকৰ্ষিত হ'বৰ বাবে কোনো সমলেই বিচাৰি নাপাওঁ তোমাৰ ওচৰত।'

'কি কৈছা মেথিওজ তুমি? '-তাই সুধিছিল।

'তোমাৰ ৰূপ যৌৱনৰ প্ৰতি লালায়িত হৈ মই তোমাৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত হোৱা নাছিলোঁ নিশিতা।মই আকৰ্ষিত হৈছিলোঁ তোমাৰ নাৰীত্বত।'

        অনুৰাগৰ আগত নিশিতাই কয়,"আচলতে মেথিওজে ঠিকেই কৈছে যে মই আৰু এতিয়া এগৰাকী নাৰী হৈ থকা নাই।..."

        নিশিতাই মেথিওজৰ কথাৰ সত্যতাক মৰ্মে মৰ্মে উপলদ্ধি কৰিলেও নাৰীৰ আত্মবিকাশ আৰু স্বাধীনতা সম্পৰ্কত থকা তেওঁৰ অৱধাৰণাটোক সমৰ্থন কৰিব নোৱাৰে।মেথিওজৰ দৰে পুৰুষসকলে নাৰী স্বাধীনতা, নাৰীসত্তাৰ বিকাশ আদিৰ সপক্ষে যিমানে নকওক কিয়,পৰিশেষত নাৰীক বন্দীত্বৰ পৰা সম্পূৰ্ণৰূপে মুক্ত কৰি দিবলৈ কেতিয়াও ৰাজী নহয়। এনে মানসিক দ্বন্দ্বৰ বাবেই মেথিওজ আৰু নিশিতা একেখন ঘৰত,স্বামী-স্ত্ৰী হিচাপে একেলগে বাস কৰা সম্ভৱপৰ নাছিল।দুয়োৰে বিবাহ-বিচ্ছেদৰ পাছৰে পৰা নিশিতা অকলশৰে থাকিবলৈ লৈছে।

        নিশিতাৰ কাহিনীয়ে অনুৰাগক হতবাক কৰি তুলিলে।তাইৰ কথাবোৰে অনুৰাগক ভাৱিবলৈ বাধ্য কৰালে যে তাইক হয়তু তেওঁ কেতিয়াও বুজিব নোৱাৰিব।কেতিয়াও বুজিব নোৱাৰিব-আচলতে নিশিতাৰ দৰে নাৰীয়ে  বিচাৰে কি?

        মূলত: উপন্যাসখনত নাৰীৰ জটিল মন:স্তত্বৰ চিত্ৰ অংকণ কৰাৰ লগতে ড: ৰঞ্জিত দত্তই আজিৰ যুগৰ বহুচৰ্চিত নাৰী স্বাধীনতা,নাৰীসত্তাৰ বিকাশ ইত্যাদি অৱধাৰণাসমূহক তেখেতৰ নিজস্ব সমাজতাত্বিক দৃষ্টিভংগীৰে নিৰীক্ষণ কৰিবলৈয়ো চেষ্টা কৰিছে।এটা সুসংবদ্ধ কাহিনীক উপযুক্ত চৰিত্ৰ আৰু পৰিৱেশ চিত্ৰণৰ মাজেৰে কলাত্মক ৰূপত প্ৰকাশ কৰাত লেখকৰ দক্ষতা স্পষ্ট হৈ উঠিছে উপন্যাসখনত।

        ড:ৰঞ্জিত দত্ত কেৱল এগৰাকী কবিয়েই নহয় , এগৰাকী সফল উপন্যাসিকো।(সমাপ্ত)

প্ৰাচ্য আৰু পাশ্চাত্যৰ দুটা আধ্যাত্মিক প্ৰেম কাহিনী- 'লা নুই বেংগলী ' আৰু ' ন হণ্যতে '

প্ৰাচ্য আৰু পাশ্চাত্যৰ দুটা আধ্যাত্মিক প্ৰেম কাহিনী- 'লা নুই বেংগলী ' আৰু ' ন হণ্যতে '

                                               -বীৰ্কে বি.থাপা

'লা নুই বেংগলী' বিতৰ্ক :

       প্ৰখ্যাত ৰোমানিয়ান লেখক মিৰ্চা এলিয়াড (Mircea Eliade)ৰ 'মৈত্ৰেয়ী' (Maitrayee) নামৰ উপন্যাসখনে 1933 চনত প্ৰকাশ পোৱাৰ পাছতে বিপুল জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।ৰোমানিয়ান ভাষাত প্ৰথম প্ৰকাশ পোৱা এই উপন্যাসখন 1953 চনত ফৰাচী ভাষাত ' লা নুই বেংগলী '(La Nuit Bengali) অৰ্থাৎ Night in Bengal নামেৰে প্ৰকাশ পায়।উপন্যাসখনৰ ফৰাচী তৰ্জমাই ভাৰতবৰ্ষত এক মৃদু আলোড়নৰ সৃষ্টি কৰে যদিও ইংৰাজী অথবা অন্য কোনো ভাৰতীয় ভাষালৈ উপন্যাসখনৰ অনুবাদ প্ৰকাশ নোপোৱাৰ বাবে 1987/88 চনলৈকে সেই মৃদু আলোড়ন কেৱল কলিকতাৰ বিদ্বান সমাজতে আৱদ্ধ আছিল।কিন্তু 1987 চনত ফৰাচী চিত্ৰ পৰিচালক নিকোলা ক্লোটজে কলিকতাৰ পটভূমিত ৰচিত এই উপন্যাসখনৰ চিত্ৰৰূপ দিয়াৰ উদ্দেশ্যে প্ৰায় চাৰে চাৰি কোটি টকাৰ  'বিগ প্ৰজেক্ট' লৈ কলিকতাত ছবিৰ দৃশ্যগ্ৰহণ আৰম্ভ কৰাৰ লগে লগে মিৰ্চা এলিয়াডৰ উপন্যাসখনৰ সম্পৰ্কত বহুল প্ৰচাৰ আৰু বিতৰ্কৰ সূত্ৰপাত হ'ল।

     1988 চনত জগন্নাথ চট্টোপধ্যায়ে কৰা উপন্যাসখনৰ বাংলা অনুবাদো প্ৰকাশ পোৱাত বিতৰ্কৰ মূল দিশসমূহ স্পষ্ট হৈ পৰে।বিতৰ্কৰ মূল কাৰণ উপন্যাসখনৰ কেৱল যৌন উত্তেজক অশ্লীল বৰ্ণনাই নাছিল,আছিল সেই নগ্ন আৰু অশ্লীল বৰ্ণনাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত কলিকতাৰ এটা উচ্চ বংশজাত ,সম্ভ্ৰান্ত পৰিয়ালৰ এগৰাকী শিক্ষিতা যুৱতীৰ কাহিনী। ত্ৰিশৰ দশকৰ এক জটিল সামাজিক ব্যৱস্থা,ৰীতি-নীতি,ধৰ্মীয় পৰম্পৰা তথা সংস্কাৰৱদ্ধ পৰিয়ালত ডাঙৰ হোৱা 'মৈত্ৰেয়ী' নামৰ যুৱতী এগৰাকীৰ বাস্তৱ অস্তিত্ব তথা উপন্যাসখনত বৰ্ণিত ঘটনাৱলীৰ বাস্তৱ পটভূমি সন্দৰ্ভত সেই সময়ত অলেখ প্ৰশ্নৰ অৱতাৰণা হয়।

উপন্যাসৰ কাহিনী অংশ:

    মিৰ্চা এলিয়াডৰ  'লা নুই বেংগলী' এখন প্ৰেমৰ উপন্যাস।উপন্যাসখনৰ নায়ক এলেন এজন ৰোমানিয়ান ইঞ্জিনীয়াৰ।তেওঁ ভাৰতলৈ আহিছে কৰ্ম সংক্ৰান্তত।কলিকতাই আছিল তেওঁৰ প্ৰধান কৰ্মস্থলী।কলিকতাত তেওঁৰ সুসম্পৰ্ক গঢ় লৈ উঠে জ্যেষ্ঠ অভিযন্তা নৰেন্দ্ৰ সেনৰ সৈতে।

     অসমত লামডিং-শদিয়া ৰেলপথ নিৰ্মানৰ কাম আৰম্ভ হোৱাত এলেন আহিবলগীয়া হয় অসমলৈ।হাবিয়ে-জংঘলেৰে ভৰি থকা অসমৰ শদিয়াত থকা সময়ছোৱাতে হঠাৎ তেওঁ মেলেৰীয়া ৰোগত আক্ৰান্ত হয় আৰু পুনৰ কলিকতালৈ উভতি যায়।কলিকতাৰ চেনেটৰিয়ামৰ পৰা ছুটি পোৱাৰ পাছত জ্যেষ্ঠ অভিযন্তা নৰেন্দ্ৰ সেনৰ পৰামৰ্শ মতে এলেন তেওঁৰ ঘৰত থাকিবলৈ লয়।

     নৰেন্দ্ৰ সেনৰ পৰিয়ালটো আছিল সংস্কাৰমুক্ত আৰু আধুনিক ভাৱাপন্ন।ত্রিশৰ দশকৰ যি সময়ত ভাৰতৰ সমাজ-ব্যৱস্থা,ৰীতি-নীতি,ধৰ্মীয় বিশ্বাস,পৰম্পৰা আদিৰ বান্ধোন আছিল অত্যন্ত কটকটীয়া সেই সময়ত পশ্চিমীয়া শিক্ষা-সংস্কৃতিৰ এক পৰিৱেশ সোমাই পৰিছিল নৰেন্দ্ৰ সেনৰ ঘৰখনত।এলেন খৃষ্টানধৰ্মী হোৱা সত্বেও সেয়ে সেনৰ ঘৰখনত এলেনৰ বাবে কোনো ধৰণৰ বাধা-নিষেধ নাছিল।ঘৰখনৰ তেনে মুক্ত পৰিৱেশত এলেন অতি সহজে মিলি গৈছিল।

      নৰেন্দ্ৰ সেনৰ ষোল্ল বছৰীয়া কন্যা মৈত্ৰেয়ীৰ সৈতেও তেওঁৰ অন্তৰংগতা বৃদ্ধি পাইছিল।মৈত্ৰেয়ীৰ দেহ সৌন্দৰ্য,প্ৰখৰ বুদ্ধিমত্তা আৰু আকৰ্ষণীয় ব্যক্তিত্বই এলেনক লাহে লাহে মুগ্ধ কৰিবলৈ লৈছিল।

     মৈত্রেয়ীৰ হৃদয়তো এলেনৰ প্ৰতি জাগি উঠিছিল দুৰ্বাৰ প্ৰেম।এলেনে এই কথা ধৰা পেলাইছিল তাইৰ কিছুমান কাৰ্যকলাপৰ দ্বাৰা। এদিনৰ ঘটনা- সেই সময়ত তেওঁলোক দুয়ো কিতাপ এখন পঢ়ি আছিল।পঢ়ি উঠাৰ পাছত মৈত্ৰেয়ীয়ে হাতত লৈ থকা ফুলৰ থোপা এটা এলেনৰ টেবুলত এৰি থৈ গুছি গৈছিল।এলেনে ফুলথোপাৰ কথা সোঁৱৰাই দিয়াত তাই থোপাটো তুলি লৈ দুৱাৰৰ ফালে আগবাঢ়ি গ'ল আৰু হঠাৎ পাছলৈ ঘূৰি ফুলৰ থোপাটো এলেনৰ টেবুললৈ দলিয়াই দিলে।

     মৈত্রেয়ীৰ মনৰ কথা এলেনে বুজি পাইছিল যদিও তেওঁ সাহস কৰিব পৰা নাছিল-নিজৰ ভালপোৱাৰ কথা জাহিৰ কৰিবলৈ।তাৰ বিপৰীতে মৈত্ৰেয়ী আছিল অত্যন্ত সাহসী।ইমানেই সাহসী যে বহু সময়ত সংস্কাৰৰ সীমা লংঘন কৰিবলৈকো তাই কুণ্ঠাবোধ কৰা নাছিল।এদিন খোৱাৰ মেজত সকলোৰে উপস্থিতিতে তাই টেবুলৰ তলেদি এলেনৰ বগা,শুদা ভৰিখন হেঁচি দিছিল।এটা সংস্কাৰবদ্ধ,সম্ভ্ৰান্ত ঘৰৰ শিক্ষিতা যুৱতী হিচাপে নিজৰ দৈহিক শুচিতা ৰক্ষা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত সাধাৰণতে তাই যথেষ্ট সচেতন হোৱা সত্বেও কেতিয়াবা তাইৰ কিছুমান দু:সাহসিক কাৰ্যকলাপে এলেনক আচৰিত কৰি তুলিছিল।এই কথাই এলেনকো অৱশ্যে সাহস  দিছিল আগবাঢ়ি যাবলৈ।

     এলেনে মৈত্রেয়ীক শাৰীৰিকভাৱে পাবলৈ ইচ্ছা কৰিলে।উপন্যাসখনৰ এঠাইত এলেনে কৈছে-'তেওঁক এবাৰ সাৱটি ধৰাৰ প্ৰবল ইচ্ছা হৈছিল...আমি দুয়ো উত্তেজিত হৈ উঠিলোঁ।বহু কষ্টেৰে সেই ইচ্ছাক দমন কৰি তেওঁৰ হাতত লাহেকৈ মাথোঁ কামুৰি দিলোঁ।.. '

    খুব সোনকালেই উত্তেজিত আৰু দুৰ্বল হৈ পৰিছিল মৈত্ৰেয়ী।দৈহিক শুচিতা আৰু আত্মাৰ পবিত্ৰতাৰ বাবে তাই যিমানেই চেষ্টা নকৰক কিয়,এলেনে দেখিছিল-মৈত্ৰেয়ী আছিল অত্যন্ত ইন্দ্ৰিয়াসক্ত।আৰু তাইক কাবু কৰাৰ এয়ে আছিল এলেনৰ বাবে এপাত ডাঙৰ অস্ত্ৰ।

   এলেন জয়ী হৈছিল।মৈত্রেয়ীক সাৱট মাৰি ধৰি চুমা খাবলৈ চেষ্টা কৰা মুহূৰ্তৎ তাইৰ মুখমণ্ডলত প্ৰকাশ পোৱা প্ৰচণ্ড ঘৃণা,ক্ষোভ,প্ৰতিবাদ আৰু লাজৰ লগে লগে কিঞ্চিত আনন্দৰ মিশ্ৰিত অভিব্যক্তিক এলেনে লক্ষ কৰিছিল।আনফালে তাইয়ো বুজিছিল-তাইৰ দৈহিক সান্নিধ্য লাভৰ বাবে এলেন কিমান ব্যাকুল।ফলত তাইৰ আচৰণত প্ৰকাশ পাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল অহংকাৰ।

     কিন্তু জীৱনৰ এই প্ৰথম পুৰুষৰ সান্নিধ্যৰ যি সৰ্বগ্ৰাসী আকুলতা,যি মধুৰ শিঁহৰণ,যি বিৰল আৰু অপাৰ্থিৱ অভিজ্ঞতা তাক উপেক্ষা কৰা সহজ নে?দৈহিক শুচিতা নষ্ট হোৱাৰ আশংকাত আৰু ভাৰতীয় নাৰীৰ হাজাৰ বছৰীয়া যি পৰম্পৰাগত নৈতিকতা-তাক লংঘন কৰা অপৰাধত অনুশোচনাত দগ্ধ হৈছিল।অথচ তাই ক'ব নোৱাৰাকৈয়ে বাৰে বাৰে গুছি গৈছিল এলেনৰ কোঠালৈ।ইন্দ্রিয়ৰ ওচৰত পৰাজিত হৈ তাই ক্লান্ত আৰু অৱশভাৱে নিজকে এৰি দিছিল এলেনৰ বাহুপাশত।আকৌ পাচ মুহূৰ্ততে অনুশোচনাত দগ্ধ হৈ তাই উচুপি উচুপি কান্দিছিল।

       যি কথাই মৈত্রেয়ীৰ মনত প্ৰবল দ্বন্দ্বৰ সৃষ্টি কৰিছিল সেইটো আছিল এলেনৰ ধৰ্ম।এলেন আছিল খৃষ্টানধৰ্মী। ধর্ম সম্পর্কত থকা তৎকালীন সামাজিক অভিধাৰণাৰ পৰা তাই অৱশ্যেই  মুক্ত আছিল,কিন্তু তাই জানিছিল যে দেউতাক কেতিয়াও মান্তি নহ'ব।কাৰণ,পাশ্চাত্যৰ আধুনিকতাৰ প্ৰভাৱ ঘৰখনত যিমানে নপৰক কিয়,পৰম্পৰাগত সংস্কাৰ আৰু প্ৰাচীন মূল্যবোধৰ পৰা তেওঁ ,অৰ্থাৎ মৈত্রেয়ীৰ দেউতাক সম্পূৰ্ণৰূপে মুক্ত নাছিল।অথচ দেউতাকৰ ইচ্ছাৰ বিৰুদ্ধেও তাই যাব বিচৰা নাছিল।

     এলেনে সুধিছিল মৈত্ৰেয়ীক-তেওঁলোকৰ বিয়া সম্ভৱ হয়নে নহয়?উত্তৰ দিবলৈ গৈ তাই ৰৈ গৈছিল।এই প্রশ্নৰ উত্তৰ নাছিল মৈত্ৰেয়ীৰ কাষত।তাই মাথোঁ কৈছিল-বিধাতাই এনেদৰেই তেওঁলোকৰ ভাগ্যক নিৰ্ধাৰণ কৰি দিছে।কথাষাৰৰ দ্বাৰা তাই কি বুজাব খুজিছিল সেয়া এলেনৰ বাবে আছিল এক বিৰাট ৰহস্য।এলেনে সুধিছিল-'ভাগ্য বা বিধাতা কিয়,কুসংস্কাৰেই জানো তাৰ বাবে দায়ী নহয়?' মৈত্ৰেয়ীৰ উত্তৰ-'বিধাতাই এইবোৰ সংস্কাৰৰ মাজেৰেই নিজৰ ইচ্ছা পূৰণ কৰে। '

     স্পষ্টভাৱে ক'ব পাৰি যে মৈত্ৰেয়ী শিক্ষিতা হ'লেও দেউতাকৰ দৰে তাইয়ো পৰম্পৰাগত নাৰী -ভাৱনাৰ পৰা মুক্ত নাছিল।তেনে পৰিস্থিতিত নিজৰ ধৰ্ম ত্যাগ কৰাৰ বাহিৰে এলেনৰ কাষত অন্য একো উপায় নাছিল।মৈত্ৰেয়ীক পাবৰ বাবে তেওঁ সেয়াও কৰি পেলাইছিল।

      এলেনৰ ধৰ্মান্তৰকৰণৰ কথা জানিব পাৰি তাই আনন্দত উথলি উঠিছিল।এতিয়া তাই এনে দু:সাহসী হৈ পৰিল যে মাজ নিশা গোপনে আহি এলেনৰ কোঠাত প্ৰৱেশ কৰিবলৈয়ো তাই ভয় বা শংকা নকৰা হ'ল।এলেনৰ বাহুপাশত তাই নিজৰ সৰ্বস্ব এৰি দিলে।

     কিন্তু তেওঁলোকৰ এই প্ৰেম -সম্পর্কৰ কথা গোপন হৈ নাথাকিল।এই কথা লাহে লাহে ঘৰখনৰ সকলোৱে গম পোৱাত মৈত্ৰেয়ীক গৃহবন্দী কৰি ৰখা হ'ল।এলেনকো কৌশলেৰে সেই ঘৰৰ পৰা আঁতৰাই পঠিওৱা হ'ল।

    এই ঘটনাৰ পাছত তেওঁলোকৰ আৰু কোনো কালেই মিলন নহ'ল।মৈত্রেয়ীৰ সৈতে বিচ্ছেদ ঘটাৰ পাছত এলেনে ভগ্ন হৃদয়েৰে বলিয়াৰ দৰে হিমালয়,ৰাণীক্ষেত্ৰ,আলমোড়া,দিল্লী,চিমলা,

নাইনিতাল আদি ঠাইত অনাই-বনাই ঘুৰি ফুৰিল।

     হিমালয়ৰ পান্থশালা এটাত এলেনে লগ পায় জেনি আইজাক নামৰ আইৰিচ গাভৰু এগৰাকীক।কুমাৰী জেনি হিমালয়লৈ আহিছিল এগৰাকী সন্যাসিনী হিচাপে।এলেনৰ ব্যক্তিত্ব আৰু দৈহিক সৌন্দৰ্যত মুগ্ধ হৈ জেনি তেওঁৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত হয়।

    ঘটনাক্ৰমে এদিন জেনিৰ কোঠালৈ সোমাই গৈ এলেনে তাইৰ প্ৰায় উলংগ দেহ সৌন্দৰ্য দেখি বিস্ময়-বিমুগ্ধ হৈ পৰিছে।মৈত্রেয়ীৰ সৈতে হোৱা বিচ্ছেদৰ সেই যন্ত্ৰণাময় দিনবোৰতো এলেনে জেনিৰ নগ্ন সৌন্দৰ্যত মুগ্ধ নোহোৱাকৈ থাকিব নোৱাৰিলে।প্রচণ্ড কাম-বাসনাত তেওঁৰ সৰ্ব-শৰীৰ জ্বলি উঠিল।

    লগে লগে নিজৰ বিবেকৰ সৈতে তেওঁৰ অন্তৰ্দ্বন্দ্ব আৰম্ভ হ'ল।ঔপন্যাসিকে এলেনৰ মনৰ সেই অন্তৰ্দ্বন্দ্বৰ কথা প্ৰকাশ কৰিছে,এনেদৰে-' মই নিজকে বাৰে বাৰে প্ৰশ্ন কৰিবলৈ ধৰিলোঁ-মৈত্ৰেয়ীৰ প্ৰতি মোৰ যে এই বান্ধোনহীন প্ৰেম-বাস্তৱিকতে সি মোৰ জীৱনত বিচ্ছেদৰ এটা প্ৰচণ্ড আঘাতহে মাত্ৰ।মই সকলো কাম-বন এৰি এনেদৰে নিজান অজ্ঞাতবাস কৰি,নিজক প্ৰচণ্ড মানসিক যন্ত্ৰণাত ক্ষত-বিক্ষত কৰি পেলোৱাৰ বাহিৰে এই প্ৰেমে মোক আৰু একোৱেই দিব নোৱাৰে।এই প্রেমে মোক কেৱল এটা চেণ্টিমেণ্টেল ,ভীৰু আৰু ক্লীৱলৈ পৰিণত কৰিছে।মোৰ সমস্ত পৌৰুষত্বক অটুত ৰাখি,কৰ্ম-জগতৰ মুখামুখি হৈ থিয় হোৱাৰ আৰু নিজৰ ব্যক্তিত্ব আৰু কৰ্ম-ক্ষমতাক সকলোৰে সন্মুখত প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ পৰিৱৰ্তে মই কেৱল এটা জড়,অক্ষম আৰু ব্যৰ্থতাৰে ভৰা জীৱন কিয় বাছি লৈছোঁ?এজনী সামান্য নাৰীৰ প্ৰেমক মৰ্যাদা দিবলৈ গৈ মই যে এই সৰ্বত্যাগী জীৱন এটা বাছি লৈছোঁ আৰু নিজকে যে নিৰন্তৰ বঞ্চনা কৰি গৈ আছোঁ-ইয়াৰ শেষ ক'ত?এতিয়াও সেই নাৰীৰ মৃতপ্ৰায় স্মৃতিকে সাৱটি থাকি ভৱিষ্যতৰ বাস্তৱ সম্ভাৱনাবোৰক বিসৰ্জন দিয়াৰ কিবা যুক্তি আছেনে?...'

     জেনিক তেওঁ নতুনকৈ চাবলৈ আৰম্ভ কৰিলে।সেয়াও আছিল এক প্ৰকাৰৰ আত্ম-পৰীক্ষা।জেনিৰ প্ৰেমত নিজক উটুৱাই দি মৈত্ৰেয়ীৰ স্মৃতিক চিৰদিনলৈ পাহৰি যাবলৈ চেষ্টা কৰিলে।তাৰ লগে লগে চেষ্টা কৰিলে-নিজৰ  পৌৰুষত্ব আৰু সামৰ্থ্যক প্ৰমান কৰি দেখুৱাবলৈ।

      জেনিৰ সৈতে শাৰীৰিক সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিলে  এলেনে।জেনিয়েই সকলো প্ৰকাৰেৰে চেষ্টা কৰিলে তেওঁক শাৰীৰিক সুখ প্ৰদান কৰিবলৈ।

      কিন্তু এলেনৰ মনৰ পৰা মৈত্ৰেয়ীৰ স্মৃতিক সেই সম্পৰ্কই মচি পেলাব নোৱাৰিলে।...তাৰ পাছত হিমালয়ৰ বুকুত,অ'ত ত'ত প্ৰায় এবছৰ কটোৱাৰ পাছত এলেন নিজ দেশলৈ উভতি গুছি গৈছিল। 

      মূলত: 'লা নুই বেংগলী'উপন্যাসৰ কাহিনী ইমানেই।উপন্যাসখন পঢ়ি উঠাৰ পাছত এইকথা স্পষ্ট হৈ পৰে যে এলেন-মৈত্ৰেয়ীৰ প্ৰথম পৰ্যায়ৰ প্ৰেম কেৱল দৈহিক স্তৰতে সীমিত আছিল,কিন্তু মৈত্ৰেয়ীৰ সৈতে ঘটা বিচ্ছেদৰ পাছত সেই প্ৰেমে দৈহিক স্তৰৰ উৰ্ধত এক অপাৰ্থিৱ স্তৰলৈ উত্তৰিত হৈছিল।অৱশ্যে এলেনৰ প্ৰতি মৈত্ৰেয়ীৰ প্ৰেমে পাছলৈ কি ৰূপ লৈছিল সেই কথা জনাৰ উপায় উপন্যাসখনত নাই।

উপন্যাসখনৰ বাস্তৱ পশ্চাদপট :

       মিৰ্চা এলিয়াডৰ জন্ম হৈছিল 1907 চনত ৰোমানিয়াৰ বুখাৰেষ্টত।1986 চনত 79 বছৰ বয়সত মৃত্যু হোৱা মিৰ্চা এলিয়াড আছিল এজন বিখ্যাত ৰোমানিয়ান ইতিহাসবিদ,লেখক, দাৰ্শনিক আৰু চিকাগো বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক।বিজ্ঞানৰ ছাত্ৰ আছিল যদিও তেওঁৰ মন হঠাৎ দৰ্শন,প্ৰাচ্য বিদ্যা আৰু ধৰ্মতত্বৰ প্ৰতি আকৃষ্ট হোৱাত 'যোগ' সম্পৰ্কে অধ্যয়ন কৰিবলৈ 1928 চনত ভাৰতলৈ আহিছিল।অধ্যয়নৰত কালছোৱাত এগৰাকী ভাৰতীয় ছোৱালীৰ প্ৰেমত পৰা আৰু শেষত বিচ্ছেদৰ যন্ত্ৰণা বুকুত লৈ 1932 চনত  স্বদেশলৈ উভতি যোৱা- এই সকলো আছিল মিৰ্চা এলিয়াডৰ জীৱনৰ বাস্তৱ ঘটনা।

     স্বদেশলৈ গৈ 1933 চনত তেওঁ 'মৈত্ৰেয়ী' নামৰ উপন্যাসখন ৰচনা কৰে।পৰৱৰ্তীকালত মিৰ্চা এলিয়াড সমগ্ৰ ইউৰোপতেই প্ৰসিদ্ধ হৈ পৰে এগৰাকী লেখক-দাৰ্শনিক হিচাপে।জীৱনৰ বিভিন্ন সময়ত তেওঁ বুখাৰেষ্ট,চিকাগো আদিৰ বিশ্ববিদ্যালয়সমূহত দৰ্শনৰ অধ্যাপক হিচাপে নিযুক্ত হয় আৰু লণ্ডন,লিচবন আদিত ৰোমানিয়াৰ সাংস্কৃতিক উপৰাষ্ট্ৰপতি ৰূপে যোগ দিয়ে।তেওঁ ৰচনা কৰা বিভিন্ন গ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত  Prohibited Forest, The Old man and the officer,  Nostalgia of origin, The sacred and the profane, Journey East Journey West, The myth of eternal return আদি বিশেষভাৱে উল্ৱেখযোগ্য।ভাৰতবৰ্ষই,বিশেষকৈ মৈত্ৰেয়ী নামৰ এগৰাকী যুৱতীয়ে যে এইগৰাকী ব্যক্তিৰ জীৱনত এক অপ্ৰতিৰোধ্য প্ৰভাৱ পেলাইছিল সেই কথা তেওঁ প্ৰায় 94 বছৰ বয়সত ৰচনা কৰা Journey East Journey West গ্রন্থত উল্লেখ কৰি লিখিছে-'ভাৰতবৰ্ষই মোক প্ৰবলভাৱে আকৰ্ষণ কৰিছিল.....।সেই অজান ৰহস্যৰ মাজত সিদিনা মই যেন মোৰ গন্তব্য মোৰ নিয়তিক দেখা পাইছিলোঁ।...'

      উপন্যাসখনৰ বাস্তৱতা সম্পৰ্কত আৰু অধিক নিশ্চিতভাৱে জানিব পৰা যায় 1974 চনত প্ৰকাশিত মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ সাহিত্য একাডেমী বঁটা প্ৰাপ্ত বাংলা উপন্যাস ' ন হণ্যতে 'ৰ পৰা।উপন্যাসখনৰ সামগ্ৰিক বিচাৰৰ পৰাও এই কথা নিশ্চিতভাৱে ক'ব পৰা যায় যে-বিশিষ্টা লেখিকা মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়েই আছিল মিৰ্চা এলিয়াডৰ 'লা নুই বেংগলী ' উপন্যাসৰ 'মৈত্ৰেয়ী'।দুয়োখন উপন্যাসতে যি গৰাকী ভাৰতীয় যুৱতীৰ চিত্ৰ অংকিত হৈছে সেই চিত্ৰৰ সৈতে লেখিকা মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ জীৱন আৰু বাস্তৱ চৰিত্ৰৰ যথেষ্ট সাদৃশ্য পৰিলক্ষিত হয়।তাৰোপৰি ' লা নুই বেংগলী 'ত বৰ্ণিত কাহিনী,,পটভূমি,চৰিত্ৰ আদিৰ সৈতেও 'ন হণ্যতে' ৰ সাদৃশ্যই ঘটনাৰ বাস্তৱতাক নিশ্চিত কৰে।

     মির্চা এলিয়াডৰ উপন্যাস 'লা নুই বেংগলী'ৰ বিষয়ে মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে বহু পলমকৈ জানিব পাৰিছিল।ইতিমধ্যে তেওঁৰ বয়স প্ৰায় ষাঠী।তেতিয়ালৈকে প্ৰায় চল্লিশ বছৰ পূৰ্বে বিদেশী যুৱক এজনৰ সৈতে গঢ় লৈ উঠা যৌৱনৰ সেই প্ৰেমৰ সম্পৰ্কক এটা দুৰ্ঘটনা বা দু:স্বপ্ন বুলি ধৰি লৈ তেওঁ নতুন সংসাৰত প্ৰৱেশ কৰিছে।স্বামী, পুত্র-বোৱাৰী,নাতি-পুতিৰে ভৰা ঘৰ-সংসাৰক লৈ এতিয়া তেওঁ ব্যস্ত।জীৱনৰ এটা সুদীৰ্ঘ কাল কবিগুৰু ৰৱীন্দ্ৰ নাথ ঠাকুৰৰ স্নেহ-সাহচৰ্য লাভ কৰা মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে 'স্বৰ্গের কাছাকাছি','অচেনা চীন', 'মহা ছোভিয়েট','বিধি ও বিধাতা','এত রক্ত ','হিরন্ময় পাখি 'আদি অলেখ গ্ৰন্থ ৰচনাৰ জৰিয়তে বাংলা সাহিত্যৰ লগতে ভাৰতীয় সাহিত্যলৈ অতুলনীয় অৱদান আগবঢ়াবলৈ সক্ষম হৈছে তথা অনাথ শিশুসকলৰ বাবে তেওঁ কলিকতাত 'খেলাঘৰ' নামে এটি আশ্ৰম প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে।

      এনে এক ব্যস্ততাপূৰ্ণ দিনবোৰতে এদিন আকস্মিকতে এজন বিদেশী পৰ্যতক আহিছে মৈত্ৰেয়ী দেৱীক লগ কৰিবলৈ।সেই পর্যতকজনৰ মুখেৰেই তেওঁ প্ৰথম শুনিছে মিৰ্চা এলিয়াডৰ উপন্যাসখনৰ কথা।উপন্যাসখনত মিৰ্চাই তেওঁক নগ্ন আৰু অশ্লীল ৰূপত অংকিত কৰা কথা জানিব পাৰি স্তব্ধ হৈ পৰিছে।পাশ্চাত্যৰ ভোগবাদী সংস্কৃতিৰ ব্যাপক বিস্তৃতিৰ বাবে  প্ৰেমৰ অৰ্থ তেওঁলোকৰ দৃষ্টিত কেৱল যৌনতা হ'ব পাৰে,কিন্তু তাকে সত্য বুলি প্ৰকাশ কৰিবলৈ গৈ মৈত্ৰেয়ীক নগ্ন আৰু অশ্লীলৰূপত দাঙি ধৰাৰ কি যুক্তি থাকিব পাৰে?

     এই কথাই মৈত্ৰেয়ীক এনে অস্থিৰ আৰু বিক্ষুব্ধ কৰি তুলিলে যে প্ৰায় ষাঠী বছৰ বয়সত তেওঁ হাতত কলম তুলি ল'লে-মিৰ্চা এলিয়াডৰ উপন্যাসৰ প্ৰত্যুত্তৰ দিবলৈ।যি ঘটনাক তেওঁ যোৱা চল্লিশ বছৰে পাহৰি যাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল-সেই ঘটনাক তেওঁ পুনৰ ৰোমন্থন কৰিলে।ইয়াৰ লগে লগে চলিল আত্মানুসন্ধান আৰু প্ৰেমৰ প্ৰকৃত স্বৰূপ উদঘাটনৰ প্ৰচেষ্টা।

     যি এক প্ৰচণ্ড ক্ষোভ আৰু প্ৰতিবাদত তেওঁ প্ৰথমে হাতত কলম তুলি লৈছিল- সেয়া ক্ৰমান্বয়ে স্তিমিত হৈ পৰিল।নিজৰ অতীত জীৱনৰ পুনৰীক্ষনে তেওঁক নতুন অভিজ্ঞান প্ৰদান কৰিলে।তেওঁ অনুভৱ কৰিবলৈ ধৰিলে যে ইমান বছৰে মনৰ স্মৃতিৰ পৰা প্ৰায় হেৰাই যোৱা সেই প্ৰেম ক্ৰমান্বয়ে এক আধ্যাত্মিক স্তৰলৈ উত্তৰিত হৈছে।

     মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ 'ন হণ্যতে ' উপন্যাসৰ নায়িকা 'অমৃতা' 'লা নুই বেংগলী' উপন্যাসৰ 'মৈত্ৰেয়ী'ৰ পৰা ভিন্ন নহয়।মির্চা এলিয়াডৰ উপন্যাসত মৈত্ৰেয়ীক যেনেদৰে শিক্ষা-দীক্ষাৰে সুসংস্কৃত অথচ পৰম্পৰাগত ভাৱনাৰ বশৱৰ্তী নাৰী হিচাপে অংকন কৰা হৈছে-তেনেদৰে মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ উপন্যাসতো 'অমৃতা'ক অনুৰূপভাৱে প্ৰকাশ কৰা হৈছে।

    কেৱল কাহিনীৰ সাদৃশ্যই নহয়,সৰু-ডাঙৰ বিভিন্ন ঘটনা,কথোপকথন,চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্য আদিৰ ক্ষেত্ৰতো দুয়োখন উপন্যাসৰ যথেষ্ট সাদৃশ্য পৰিলক্ষিত হয়।দৈহিক শুচিতা ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত থকা ভাৰতীয় নাৰীৰ পৰম্পৰাগত ভাৱনাৰ পৰা অমৃতা মুক্ত নাছিল অথচ ইন্দ্ৰিয়াসক্তিৰ প্ৰবল আৱেগত অমৃতাই যে বহুসময়ত নিজক দমন কৰিব পৰা নাছিল সেই কথা কেৱল মিৰ্চাৰ উপন্যাসতে নহয়,মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ উপন্যাসতো জ্ঞাতে-অজ্ঞাতে প্ৰকাশ পাইছে।উদাহৰণস্বৰূপে,'ন হণ্যতে'ত মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে বৰ্ণনা কৰা অনুসৰি এবাৰ মিৰ্চাই অমৃতাক 'হাংগাৰ' নামৰ উপন্যাসখন পঢ়িবলৈ দিছিল।উপন্যাসখন অমৃতাই বুজি নোপোৱাত মিৰ্চাক বুজাই দিবলৈ কৈছিল।তাৰ পাছৰ ঘটনা-'মই কিতাপখন দিবলৈ এখোজ আগবঢ়াৰ লগে লগে সি মোৰ কঁকালত সাৱট মাৰি ধৰি ওচৰলৈ টানি নিলে আৰু মই বোধকৰোঁ যুগান্তৰৰ তাড়নাত পৰি বাওঁহাতেৰে তাক মেৰিয়াই ধৰি থকা সত্বেও সোঁহাতেৰে তাৰ বগা গালখনত ঠাঁচকৈ জোৰেৰে চৰিয়াই দিলোঁ।..'

      মিৰ্চাৰ প্ৰতি অমৃতাৰ প্ৰেম আছিল দুৰ্বাৰ আৰু অপ্ৰতিৰোধ্য।নিজৰ ইন্দ্ৰিয়ক নিয়ন্ত্ৰণত ৰাখি সেই প্ৰেমক তাই আগুৱাই নিব বিচাৰিছিল।কিন্তু মির্চাৰ স্পৰ্শত তাই দুৰ্বল হৈ পৰিছিল।স্পৰ্শসুখৰ অনাবিল অভিজ্ঞতাই তাইক ইন্দ্ৰিয়াসক্ত কৰি তুলিছিল।এই সর্বগ্ৰাসী ইন্দ্ৰিয়াসক্তিৰ কথা উল্লেখ কৰি তাই কৈছে-'মই তাৰ বাহুবন্ধনত আৰু তাৰ মুখ মোৰ মুখৰ ওপৰত।মই চেষ্টা কৰি আছোঁ নিজক এৰুৱাবলৈ,যুদ্ধ কৰি আছোঁ...কিয় যুদ্ধ কৰি আছোঁ কোনে জানে?নাজানোঁ।পৰাজিত হোৱাৰ বাবেই নিশ্চয়।শুচিতা ৰক্ষাৰ বাবে নহয়,কেতিয়াও নহয়।...মই পৰাজিত হ'লোঁ....মোৰ সমস্ত দেহত গীতৰ অনুৰণন,তথাপি মোৰ চকুলো বৈ আহিছে..'।

      প্রত্যক্ষভাৱেই হওক অথবা পৰোক্ষভাৱেই হওক, 'লা নুই বেংগলী'ত বৰ্ণিত প্ৰায় সকলেবোৰ ঘটনাকে মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে 'ন হণ্যতে' ত স্বীকাৰ কৰিছে।কিন্তু উল্লেখযোগ্য যে,মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ উপন্যাসখনৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশটো হৈছে-মৃতপ্ৰায় স্মৃতি-গহ্বৰৰ পৰা ওলাই অহা 

চল্লিশ বছৰ পূৰ্বৰ এটা প্ৰেম-সম্পৰ্কক উপন্যাসিকাই নতুনকৈ মূল্যায়ন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে আৰু প্ৰৌঢ়ত্বৰ উপলদ্ধিৰে তেওঁ আৱিস্কাৰ কৰিছে এক অবিনশ্বৰ প্ৰেমৰ অস্তিত্ব।

      উপন্যাসখনৰ শেষ অধ্যায়ত অমৃতাই মিৰ্চাক লগ কৰা কথা বৰ্ণিত হৈছে।(বাস্তৱ জীৱনতো মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে 1974 চনত ' ন হণ্যতে' প্ৰকাশ হৈ ওলোৱাৰ আগে আগে চিকাগোলৈ গৈ মিৰ্চা এলিয়াডক লগ কৰিছিল।)এই সাক্ষাতৰ সময়ত অজস্ৰ কিতাপৰ দ'মৰ মাজত বাৰ্ধক্যই গ্ৰাস কৰা মিৰ্চাই মূৰ তুলি অমৃতালৈ চোৱাৰ লগে লগে

তাই আতংকত শিঁয়ৰি উঠিছিল। কাৰণ দৃষ্টিশক্তি হেৰুৱাই ইতিমধ্যে মিৰ্চাৰ দুয়োটা চকু স্থিৰ হৈ আছিল।অমৃতাই সুধিছিল-তেওঁ তাইক দেখা পাইছেনে?মিৰ্চাই কৈছিল-হয়,তেওঁ এতিয়াও অমৃতাক  ঠিক সেই আগৰ ষোল্ল বছৰীয়া ছোৱালীৰ দৰেই দেখা পাইছে।

     এয়ে হৈছে প্রাচ্য আৰু পাশ্চাত্যৰ দুখন আধ্যাত্মিক প্ৰেমৰ উপন্যাস  'লা নুই বেংগলী' আৰু 'নহণ্যতে'ৰ কাহিনী আৰু বাস্তৱতাৰ ঐক্যসূত্ৰ।(সমাপ্ত) 

     

স্খলিত সমাজৰ কলংকিত কাহিনী ---পাপ

স্খলিত সমাজৰ কলংকিত কাহিনী ---পাপ

                                                                   - বীৰ্কে বি থাপা

          অসম আন্দোলন আৰু তাৰ পৰৱৰ্তী কালত অসমীয়া সমাজ-জীৱনত ঘটা নৈতিক -স্খলনৰ দলিল স্বৰূপ এখন উপন্যাস হৈছে ড:মৃণাল কুমাৰ গগৈৰ 2013 চনত প্ৰকাশিত উপন্যাস-' পাপ '। ডিগবৈ মহাবিদ্যালয়ৰ অসমীয়া বিভাগৰ প্ৰবক্তা ড:মৃণাল কুমাৰ গগৈ মূলত: এগৰাকী কবি। নিজস্ব এক অন্তৰ্স্পৰ্শী অনুভূতিৰে নব্বৈৰ দশকৰ পৰা সমসাময়িক বিভিন্ন কাকত-আলোচনীত প্ৰেমৰ কবিতা লিখি বৃহৎ সংখ্যক পাঠকৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা এইগৰাকী কবিৰ  প্ৰথমখন কবিতাপুথি আছিল 1999 চনত প্ৰকাশিত 'চাম কাঠৰ শুকান শব্দৰ দৰে' আৰু  দ্বিতীয়খন কবিতাপুথি আছিল 2006 চনত প্ৰকাশিত 'প্ৰেমৰ কবিতা'।কবিতাৰ উপৰিও তেওঁ 'কেনে আছোঁ মোক নুসুধিবা'(2005) আৰু 'পাপ'(2013) নামেৰে দুখন উপন্যাসো ৰচনা কৰিছে।

         আমাৰ আলোচ্য 'পাপ' নামৰ উপন্যাসখনত  চিত্ৰিত হৈছে আশীৰ দশকত আৰম্ভ হোৱা অসম আন্দোলনৰ জটিল পৰিস্থিতিৰ সময়ছোৱাত বাংলাদেশী বহিষ্কৰণৰ নামত এচাম মানুহে মানৱতাক সম্পূৰ্ণৰূপে বিসৰ্জন দিয়া আৰু সময়ৰ লগে-লগে সেই আন্দোলন কৰা লোকসকলৰে কিছুসংখ্যকে সাপৰ দৰে মোট সলোৱা কাৰ্য তথা  নিজৰ জাতীয় ঐতিহ্য-সংস্কৃতি আৰু ধৰ্মৰ নামত এচাম লোকে কৰি  থকা ভণ্ডামীবোৰৰ স্বৰূপ উদঙাই দেখুওৱা হৈছে। 

         এই কথা সত্য যে,অসম আন্দোলনৰ মূলতে আছিল কেন্দ্ৰই অসমৰ ওপৰত চলাই অহা ঔপনিৱেশিক শোষণ আৰু অবৈধ বাংলাদেশীৰ অবাধ অনুপ্ৰৱেশ বন্ধ কৰা।আন্দোলনৰ লক্ষ্য আৰু উদ্দেশ্য যিমানেই মহৎ নহওক লাগিলে, আন্দোলনকাৰী সকলৰ মাজৰ এচাম লোকৰ  ভণ্ডামী আৰু মানৱতাহীন কাৰ্যই আন্দোলনৰ প্ৰকৃত সত্বাক কলুষিত কৰিছিল।উপন্যাসখনত বৰ্ণিত 

ড: পৰমেশ্বৰ গোস্বামী তেনে এজন আদৰ্শভ্ৰষ্ট লোক।ড:  গোস্বামীৰ চৰিত্ৰ বিশ্লেষণ কৰিলে দেখা যায়-তেওঁ ইউনিভাৰ্চিটিৰ এজন প্ৰফেচৰ।অসম আন্দোলনৰ সময়ছোৱাত বামপন্থী দলৰ নেতা হিচাপে তেওঁ বাংলাদেশী লোকসকলৰ প্ৰতি গভীৰ সমবেদনা প্ৰদৰ্শন কৰি আন্দোলনকাৰীসকলৰ বিপক্ষে থিয় দিছিল,কিন্তু সময়ৰ লগে লগে সাপে মোট সলোৱাৰ দৰে তেওঁ  নিজৰ আদৰ্শ সম্পূৰ্ণৰূপে জলাঞ্জলি দি বাংলাদেশীক খেদোৱাৰ আন্দোলনত নামি পৰিছিল।ইউনিভাৰ্চিটিৰ কাষত পাণ দোকান-গুমটি আদি দি জীৱিকা অৰ্জন কৰি থকা মিঞা মানুহখিনিক  তাৰ পৰা উঠাই দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত তেৱেঁই আগভাগ লৈছিল।তেওঁৰ মাৰ্ক্সীয় বস্তুবাদী দৰ্শন,সাম্যবাদী আদৰ্শ আদি সকলো যে ভুৱা আছিল সেয়া স্পষ্টভাৱে পৰিলক্ষিত হয় মিঞা বুলি ক'লেই এতিয়া তেওঁ ঘৃণাত নাক কোঁচোৱা কাৰ্যত।তাৰোপৰি নিজকে তেওঁ অত্যন্ত ধৰ্মপ্ৰাণ আৰু সংস্কাৰী লোক বুলি গণ্য কৰে।পুৱা-সন্ধিয়া নাম-প্ৰসংগ নকৰাকৈ তেওঁ কেতিয়াও ভাত-মুঠি গ্ৰহণ নকৰে।

        ড: পৰমেশ্বৰ গোস্বামীৰ আচাৰ-আচাৰণত লাগি আছে প্ৰাচীন মৌজাদাৰৰ বংশৰ আভিজাত্য আৰু সেই দাম্ভিকতাৰে তেওঁ সকলোৰে ওপৰত নিজৰ শাসন চলাব বিচাৰে।তেওঁৰ দাম্ভিক আচৰণ আৰু বাংলাদেশী মুছলিম বিদ্বেষী মনোভাৱৰ কথা সকলোৱে জানে।তেওঁৰ এই দম্ভ কেৱল বাহিৰতে নহয়,ঘৰতো সৰু-সুৰা কথা-বতৰাত তাৰ স্পষ্ট প্ৰতিফলন ঘটা দেখা যায়।বিশেষকৈ ঘৰত কাম কৰা ছোৱালী কেইজনী আৰু বেমাৰী মানুহজনীক তেওঁ মানুহ বুলিয়ে গণ্য নকৰে।বেমাৰী মানুহজনীৰ আলপৈচান ধৰাৰে পৰা ঘৰৰ সকলো কাম বনকৰা ছোৱালী কেইজনীয়েই কৰে।গোস্বামীৰ সময় নাই ঘৈণীয়েকৰ কাষত এখন্তেক বহিবলৈ।মানুহজনীয়ে কেঁকাই থাকিলে বৰঞ্চ ধমকহে দিয়ে মনে মনে থাকিবলৈ।কিন্তু ঘৰখনত তেওঁ যিমানে কঠোৰ শাসন নচলাওক কিয়, ক'বলৈ গ'লে নিজৰ ল'ৰা-ছোৱালীকেইটাক কিন্তু তেওঁ চৰিত্ৰবান মানুহ হিচাপে গঢ়ি তুলিব পৰা নাই।

         গোস্বামীৰ তিনিজন পুতেকৰ ভিতৰত একেবাৰে সৰুজন পুতেক পূৰ্ণানন্দক কেন্দ্ৰ কৰিয়েই উপন্যাসখনৰ মূল কাহিনীভাগ নিৰ্মিত হৈছে।সৰুৰে পৰাই শিৱসাগৰৰ মোমায়েকৰ ঘৰত থাকি ডাঙৰ হোৱা পূৰ্ণানন্দক তেওঁ মোমায়েকৰ ঘৰত থাকি তেনেই নষ্ট হোৱা বুলি কৈ গুৱাহাটীলৈ লৈ আনিছে।কিন্তু দেউতাকৰ কঠোৰ শাসনত অতীষ্ঠ হৈ পূৰ্ণই সেইখন ঘৰৰ পৰা মুক্তিৰ পথ বিচাৰিছে।এদিন মনে মনে ঘৰৰ পৰা ওলাই সি শৰাইঘাট দলং চাবলৈ যোৱা ঘটনাৰ পাছতে দেউতাকে তাক  মাজুলীৰ সত্ৰত থৈ আহিছেগৈ।গোস্বামীৰ ঘৰৰ ল'ৰা যেতিয়া তলৌ তলৌকৈ ঘুৰি ফুৰি নষ্ট হোৱাতকৈ সি সত্ৰতে থাককগৈ,সত্ৰৰ নিয়ম-নীতি শিককগৈ।সেই অনুসৰি সি সত্ৰত এটা নতুন জীৱন আৰম্ভ কৰিছে।সত্ৰৰ নিয়মানুসৰি সি চুলি দীঘলকৈ ৰাখি,চুৰিয়া পিন্ধি একেবাৰে ভকত হৈ পৰিল।সোনকালেই সি নাম-প্ৰসংগকে ধৰি ধোৱা-পখলা সকলো কাম শিকি ল'লে।সি এতিয়া  উদাসীন ভকত হিচাপে পৰিচিত।

          সত্ৰত অন্য উদাসীন ভকতো আছিল যদিও ৰসেশ্বৰ বোলাজনৰ সংগ তাৰ বেছি ভাল লগা হ'ল। কিন্তু সত্ৰতো লোকচক্ষুৰ আঁৰত ঘটি থকা কিছুমান ব্যভিচাৰে তাৰ কোমল অন্তৰত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলালে।নাৰীৰ দৰে পদভংগীমাৰে দীৰ্ঘদেহী ভকত ৰসেশ্বৰে সত্ৰৰ নীতি-নিয়মৰ বাহিৰলৈ গৈ তাক মদ-ভাং -গাহৰি মাংস আদি খাবলৈ জোৰ কৰা আৰু ৰাতি একেখন বিচনাত শোওঁতে তাৰ শৰীৰৰ লগত অশ্লীল খেল খেলা কাৰ্যবোৰে পূৰ্ণৰ কোমলীয়া মনত এনে দ-কৈ সাঁচ বহুৱাই গ'ল যে সি তাৰ পৰাও পলাই যাবলৈ বাট বিচাৰিবলৈ ধৰিলে।

         এদিন সুযোগ বুজি সি গুৱাহাটীলৈ পলাই আহিল।কিন্তু সি ক'লৈ যাব?সত্ৰৰ পৰা পলাই অহা কথা জানিব পাৰিলে দেউতাকে তাক সুদাই এৰিবনে? মাকক চাবলৈ প্ৰবল ইচ্ছা থকা স্বত্তেও সি দেউতাকৰ ভয়ত ঘৰলৈ যোৱাৰ সাহস কৰিব পৰা নোৱাৰিলে।ঘৰলৈ নগৈ সি শৰাইঘাট দলঙৰ পৰা কিছু আতঁৰত ব্ৰক্ষ্মপুত্ৰৰ পাৰত থকা সদিলাপুৰৰ সৰু সৰু জুপুৰী -ঘৰবোৰৰ ফালে খোজ আগবঢ়াই দিলে।উদ্দেশ্য ফৰিদাহঁতৰ ঘৰ।পূৰ্ণই ফৰিদাৰ আগত সত্ৰৰ পৰা পলাই অহা কথা বিবৰি কৈছে।'কি কৰিবি এতিয়া?'-তাই সোধা প্ৰশ্নৰ উত্তৰত সি কৈছে-'ইয়াতে থাকিম!'ফৰিদাই তাক বুজাইছে যে সিহঁত বাংলাদেশী।মানুহে সিহঁতক মিঞা বুলি ঘৃণা কৰে।সি ইয়াত থকা কথা গম পালে মানুহে তাক লেই -লেই ছেই -ছেই কৰিব।ফলত সি তাৰ পৰা গুছি গৈছেগৈ শিৱসাগৰৰ মোমায়েকৰ ঘৰলৈ।

          মোমায়েকে তাক স্কুলত নাম লগাই দিছে।কিন্তু সহপাঠী আমিৰহঁতৰ সংগত তাৰ আৰম্ভ হৈছে পংকিলতাৰে পূৰ্ণ ,লক্ষ্য-আদৰ্শহীন এটা জীৱন।স্কুলীয়া দিনৰ সহপাঠী আমিৰহঁতৰ সংগত পৰি সি মদ,মাংস আৰু অন্য বেয়া বস্তু খাবলৈ শিকিছে।কাহিনীৰ অগ্ৰগতিৰ লগে লগে পূৰ্ণৰ জীৱনত ঘটা বহু ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ মাজেৰে সি অৱশেষত কলিকতাৰ জনবহুল মহানগৰত হেৰাই গৈছে।এই মহানগৰত কেৱল মদ আৰু বেশ্যাই তাৰ জীৱন হৈ পৰিছে।

         ক'বলৈ গ'লে,যুগৰ অত্যাচাৰত পৰিশ্ৰান্ত হোৱা এটা চৰিত্ৰ হৈছে পূৰ্ণকান্ত।কুমলীয়া বয়সত দেউতাকে তাৰ ওপৰত চলোৱা কঠোৰ শাসন,সত্ৰৰ উদাসীন ভকত ৰসেশ্বৰে  চলোৱা যৌন উৎপীড়ণ,সহপাঠী আমিৰহঁতৰ কু-সংগ,মদ্যপান আৰু বেশ্যালয় গমনৰ অভ্যাস আদি বিভিন্ন ঘটনাই তাক একেবাৰেই নষ্ট কৰি পেলাইছে।তাৰ মনৰ কোনোবা এচুকত সদিলাপুৰৰ ফৰিদাৰ প্ৰতি জাগি উঠা প্ৰেম,সোনালী শৰ্মাই কৰা বিশ্বাসঘাটকতা আদিৰ দৰে ঘটনাইয়ো তাক মানসিকভাৱে তেনেই দুৰ্বল কৰি পেলাইছিল।নিজৰ অস্থিৰ আৰু অসংলগ্ন মানসিক পৰিস্থিতিত  সি পুনৰ কলিকতাৰ বেশ্যালয়ত চিত্ৰালী দে' নামৰ বেশ্যা এজনীৰ প্ৰেমত পৰিছে।কেৱল জৈৱিক তাড়ণাতে সি চিত্ৰালীৰ কোঠালৈ যোৱা নাই,গৈছে,মানসিক শান্তি বিচাৰি।এনেদৰেই কেৱল মদ আৰু একাধিক বেশ্যাৰ সৈতে সহবাস কৰা দৈনন্দিন প্ৰবৃত্তিৰেই সি লক্ষ্য-উদ্দেশ্যহীন পংকিল জীৱনত ভৰি থৈ নিজৰ সৰ্বস্ব হেৰুৱাই পেলাইছে।

        ঘটনাৰ পাকচক্ৰতঅৱশেষত  সি এজনী পেচাধাৰী বেশ্যাৰ কবলত পৰি নিজৰ টকা-কড়ি সকলো হেৰুৱাই ধৰা পৰাৰ ভয়ত পলাই ফুৰিবলগীয়া হৈছে ।সেই সময়ত সি অনুভৱ কৰিছে সমাজৰ প্ৰয়োজনীয়তা।কিন্তু কোনখন সমাজলৈ সি উভটি যাব?দেউতাক পৰমেশ্বৰ গোস্বামীৰ দৰে লোকসকলৰ  মিছা আভিজাত্যৰে ভৰা সমাজলৈ নে ধৰ্মৰ নামত ব্যভিচাৰ চলি থকা সমাজলৈ ? কি কৰিব,ক'লৈ যাব সি? পৰিস্থিতিৰ তাগিদাত অৱশেষত সি মুছলিম মানুহৰ ভেশ লৈ অসমলৈ উভতি আহিছে আৰু স্কুলীয়া জীৱনৰ বন্ধু আমিৰক লগ পাইছে।আমিৰৰ লগত মদ্যপান কৰাৰ পাছত সি হোটেলৰ কোঠাত আচম্বিতে লগ পাইছে আমিৰে তাৰ বাবে পঠিয়াই দিয়া বেশ্যা ফৰিদাক।পংকিলতাৰে পূৰ্ণ জীৱনত সি পুনৰ ঘূৰাই পাইছে তাৰ জীৱনৰ পৰা হেৰাই যোৱা ফৰিদাক।

        এনেদৰেই পূৰ্ণকান্তৰ শৈশৱ আৰু যৌৱনৰ বিভিন্ন ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ মাজেৰে উপন্যাসখনৰ কাহিনীৰ অগ্ৰগতি।পূৰ্ণকান্তৰ কাহিনীৰ লগে লগে অানুষংগিক আন কিছুমান ঘটনা প্ৰবাহো সমান্তৰালকৈ আগবাঢ়ি গৈছে -যিবোৰ ঘটনা প্ৰবাহৰ মাজেৰে প্ৰতিফলিত হৈ উঠিছে আদৰ্শ আৰু নৈতিকতাৰ স্খলনৰ কিছুমান জীৱন্ত আৰু অকথ্য চিত্ৰ।

       উপন্যাসখনত ফৰিদাৰ কাহিনীয়ে এক বিশেষ তাৎপৰ্য বহন কৰিছে।পূৰ্ণৰ লগত এসময়ত একেলগে পঢ়া ফৰিদা এজনী তেনেই সাধাৰণ বাংলাদেশী মুছলিম ছোৱালী যদিও উপন্যাসিকে 'ফৰিদা'চৰিত্ৰটো অত্যন্ত হৃদয়স্পৰ্শী ৰূপত অংকন কৰিছে।

       অসম আন্দোলনৰ সময়ছোৱাতে ফৰিদাৰ দেউতাক ধুবুৰীৰ পৰা গুৱাহাটীলৈ আহিছিল।প্ৰথমে অ'ত ত'ত অনাই বনাই কাম-বন কৰি ফুৰাৰ পাছত জালুকবাৰীতে গুমটি দোকান এখন খুলিছিল।তাৰ পৰিয়ালটো গুমটিখনতে থাকিছিল।আন্দোলনৰ সময়ছোৱাত ইউনিভাৰ্চিটিৰ মানুহবোৰে মিটিং-মাটাং কৰি সিহঁতৰ দৰে মানুহবোৰক তাৰ পৰা খেদি পঠিওৱাত সিহঁতে অস্থায়ীভাৱে  ব্ৰক্ষ্মপুত্ৰৰ পাৰৰ  সদিলাপুৰ নামৰ ঠাইডোখৰতে জুপুৰী সাজি থাকিবলৈ লৈছিল।ফৰিদাৰ দেউতাকে এতিয়া ৰিক্সা চলাই জীৱিকা অৰ্জন কৰে।ফৰিদাৰ মাকে ক'ত কি কৰে তাই নাজানে।ৰাতিপুৱাই ওলাই যায় আৰু সন্ধিয়া ঘৰত সোমায়।তাই বুজন হৈ অহাৰ লগে-লগে সময়ে-অসময়ে মাকক বিচাৰি অহা মানুহবোৰৰ মতি-গতি আৰু বাপেকে মদ খাই আহি অশ্লীল ভাষাৰে মাকক পৰা গালিবোৰ শুনি শুনি তাই বহু কথাই অনুমান কৰিব পৰা হৈছে।

         তাই ডাঙৰ হৈ অহাৰ লগে লগে সময়ে অসময়ে  মাকক বিচাৰি অহা মানুহবোৰে তাইক লোলুপ দৃষ্টিৰে চাবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।তাইৰ যৌৱনপুষ্ট শৰীৰক লৈ খেলিব বিচৰা এচাম উন্মত্ত ডেকা ল'ৰাই সিহঁতৰ  ইপ্সিত বাসনা পূৰ্ণ কৰিব নোৱাৰি খঙত অশ্লীল চিঞৰ -বাখৰ কৰি এদিন সিহঁতৰ ঘৰত জুই লগাই দিছে।মানুহৰ মতে ,সিহঁত বাংলাদেশী বাবে জুই লগাই দিছে।

         ঘৰ জ্বলি যোৱাৰ পাছত ফৰিদাৰ মাকে তাইক নিৰাপত্তাৰ বাবে  যিখন ড: গোস্বামীৰ ঘৰ।সমাজত নাম-যশ,প্ৰতিপত্তি থকা ঘৰ।কিন্তু সেইখন ঘৰতো নিৰাপত্তা নাছিল।তাতো পাপে বাহ লৈছিল।তাই থাকিবলৈ লোৱাৰে পৰা ইন্দ্ৰকান্তই বাহিৰলৈ যাবলৈ এৰিলে...ইন্দ্ৰকান্তই হাই ভলিউমত কম্পিউটাৰত গান বজাই দিছে...কম্পিউটাৰটো খোলা ৰাখি সি খৰখেদাকৈ টেবুলৰ ড্ৰয়াৰটো খুলি ডেন্টড্ৰাইট এটা উলিয়াই  তাৰ সুবাস পৰম আগ্ৰহেৰে ল'বলৈ ধৰিছে।কিছুপৰ সেই তৃপ্তি নে অতৃপ্তি লৈ থকাৰ পিছত তাৰ দুহাত নিজৰ কঁকাললৈ আপুনিয়ে গৈছে।কম্পিউটাৰৰ পৰ্দালৈ এপলক চায়ে আন্দাৰৱেৰটো সি খুলি পেলাইছে আৰু ওচৰৰ বিচনাত পৰি থকা টাৱেল এখন পিন্ধি লৈছে।....সি দৌৰি গৈ বাথৰূমত সোমাই দুৱাৰখন জপাই লৈছে আৰু ফৰিদাক সাৱটি সি তাৰ পাশৱিক কামনা পূৰ্ণ কৰিছে।অসুখীয়া মাকে এইবোৰ কথা একো গম নাপায়।দিনে-নিশাই মেল মিটিঙত ব্যস্ত গোস্বামীৰ এইবোৰ কথাত মন দিবলৈ সময় নাই। এদিন ফৰিদা অন্ত:সত্বা হৈছে।এইবাৰ তাই সিদ্ধান্ত কৰিছে গোস্বামীৰ ঘৰলৈ আৰু তাই নাযায়।ঘৰতে থাকিব।কিন্তু ঘৰখনো তাইৰ বাবে নিৰাপদ নহয়।গোস্বামীৰ পুতেক ইন্দ্ৰকান্তই তাইক তাতো এৰা নাই।সি আহি তাৰ শাৰীৰিক বাসনা পূৰ্ণ কৰাৰ পাছত কণ্ডমটো কাষতে দলিয়াই বীৰদৰ্পে গুছি গৈছে।নিজৰ নাৰীত্বত আঘাত পাই তাই হঠাৎ ক্ষুব্ধ হৈ উঠিছে আৰু এটা সাংঘাটিক কাম তাই কৰি পেলাইছে।ইন্দ্ৰই পেলাই থৈ যোৱা কণ্ডমটো তাই তুলি লৈছে। বিক্ষুব্ধ বাঘিনীৰ দৰে গোস্বামীৰ ঘৰলৈ বুলি তাই খৰকৈ খোজ লৈছে আৰু গোস্বামীয়ে ভাত খোৱা টেবুলত কণ্ডমটো দলিয়াই দিছে-'এয়া চাওক,আপোনাৰ ল'ৰাৰ কাণ্ড।সি মোক কি কৰিলে চাওক'-কৈয়েই তাই কঁকালৰ কাপোৰ আঁতৰাই তলপেটটো উদং কৰি দিলে।চৌদিশে ছিটিকি পৰিছে কণ্ডমৰ ভিতৰৰ বিজলুৱা পদাৰ্থখিনি।ক্ষন্তেকৰ বাবে হতবাক হৈছে গোস্বামী।তাৰ পাছত তেওঁ ভাতৰ কাঁহীখন তাইৰ মুখলৈ মাৰি পঠাইছে।নিজৰ কোঠালৈ গৈ চাবোকডাল আনি ফৰিদাক কোবাবলৈ আৰম্ভ কৰিছে।চাবোকৰ আঘাতত তাইৰ গাৰ পৰা তেজ ওলাইছে আৰু এটা সময়ত একো ক'ব নোৱাৰা হৈ পৰিছে।আৰু তাই যেতিয়া সম্বিৎ ঘূৰাই পাইছে তেতিয়া তাই হস্পিটেলত।ড:গোস্বামীয়ে নোটৰ বাণ্ডিল চিকিৎসকলৈ আগবঢ়াই দি তাইৰ গৰ্ভপাতৰ ব্যৱস্থা কৰিছে।নিজৰ জীৱনত ঘটা এনে দশাৰ পাছতো কিন্তু পৰাজয় বৰণ কৰা ছোৱালী তাই নহয়।মাকৰ দৰেই তাইয়ো আঁকোৱালী বেশ্যাবৃত্তিৰ জীৱন।এনে ভাৱ হয় সেয়াও যেন একপ্ৰকাৰৰ বিদ্ৰোহ-ভদ্ৰ আৰু আভিজাত্যৰ মুখা পিন্ধা সমাজখনৰ বিৰূদ্ধে।

          কাহিনীৰ অগ্ৰগতিৰ লগে লগে দেখা যায়-ড:পৰমেশ্বৰ গোস্বামীৰ ঘৰৰ পৰা ফৰিদা গুছি অহাৰ পাছত গোস্বামীৰ বৰপুত্ৰৰ কামনাৰ বলি হৈছে চম্পা।পলাই অহা চম্পাক ফৰিদাই আশ্ৰয় দিছে ।এটা সময়ত অবৈধ সন্তান জন্ম দি চম্পাৰ মৃত্যু হৈছে,আনফালে ড: গোস্বামীয়ে বৰপুত্ৰ ইন্দ্ৰকান্তৰ বাবে ৰমক-জমককৈ বিয়াৰ আয়োজন কৰিছে।তেনে অৱস্থাত ক্ৰুদ্ধ বাঘিনীৰ দৰে ফৰিদাই  ৰভাতলিত প্ৰৱেশ কৰি কেচুৱাটিক দৰা-সাজত থকা ইন্দ্ৰৰ সন্মুখলৈ আনিছে আৰু ন-কইনাৰ হাতত তুলি দি কৈছে-"লওঁক,এইটো আপোনাৰ স্বামীৰ সন্তান.."আৰু সেইষাৰ কথাৰেই যেন তাই ভদ্ৰতাৰ মুখা পিন্ধা সমাজখনৰ গালত পূৰ্ণহতীয়া চৰ এটা শোধাই দিছে।তাৰ পাছত তাই ৰভাঘৰৰ পৰা ওলাই আহিছে।ড: গোস্বামীৰ চকুৰ সন্মুখতে সকলো ঘটি যোৱা সত্বেও তেওঁ একো কৰিব পৰা নাই।শক্তিহীন আৰু অসহায়ভাৱে তেওঁ বহা ঠাইতে হতবাক হৈ বহি থাকিল।এই ঘটনাৰ পাছতে ড:গোস্বামীৰ পক্ষৰ ল'ৰা কিছুমানে সদিলাপুৰৰ মুছলিম ঘৰবোৰ জ্বলাই দিছে।মানুহবোৰ আকৌ গৃহহীন হৈ সদিলাপুৰ এৰি অন্য ঠাইলৈ যাবলৈ বাধ্য হৈছে।ফৰিদাও গুছি গৈছেগৈ সদিলাপুৰ এৰি।

         সামগ্ৰিকভাৱে বিচাৰ কৰিলে দেখা যায়-পূৰ্ণকান্তৰ জীৱনৰ ঘাত-প্ৰতিঘাতক কেন্দ্ৰ কৰিয়েই উপন্যাসখন ৰচিত যদিও আৰম্ভণিৰ পৰা শেষলৈকে চৰিত্ৰৰ বিকাশ চকুত নপৰে।পূৰ্ণৰ চৰিত্ৰটো যুগৰ অত্যাচাৰত পৰিশ্ৰান্ত হোৱা এটা তেনেই অবিকশিত চৰিত্ৰ।ইয়াৰ বিপৰীতে কিন্তু ফৰিদা চৰিত্ৰটো উপন্যাসত যথেষ্ট প্ৰতিবাদী চৰিত্ৰ হিচাপে অংকিত হৈছে।নিজৰ সীমা আৰু পৰিধি সম্পৰ্কে তাই সম্পূৰ্ণ সচেতন  হৈয়ো  তাই সাহসেৰে অন্যায়ৰ প্ৰতিবাদ কৰিব পৰা ছোৱালী।কিন্তু উপন্যাসখনৰ শেষলৈ মানুহে যেতিয়া সদিলাপুৰৰ ঘৰবোৰ জ্বলাই দিছে,তেতিয়া তাইয়ো বাপেকৰ লগত অন্য স্থানলৈ গুছি যোৱা ঘটনাৰ পৰা এনে ভাৱ হয় যেন নিজৰ প্ৰতিবাদী সত্তাক দৃঢ়তাৰে ধৰি ৰখাত তাই  সক্ষম হোৱা নাই।সমাজৰ অন্যায়-অত্যাচাৰৰ ওচৰত অৱশেষত তাইয়ো যেন একেবাৰে হাৰি গৈছে,শক্তিহীন হৈ ক'ৰবাত হেৰাই গৈছে।

          সাম্প্ৰতিক কালত ধৰ্ম আৰু বাংলাদেশী মুছলিমসকলৰ অবৈধ প্ৰব্ৰজনৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত উদ্ভৱ হোৱা সাম্প্ৰদায়িক ৰাজনীতিৰ জটিল আৰু স্পৰ্শকাতৰ পৰিস্থিতিত সমস্যাসমূহক 

পুনৰীক্ষণ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত ড: মৃণাল কুমাৰ গগৈৰ উপন্যাসখন নি:সন্দেহে এক অত্যন্ত সাহসী পদক্ষেপ।উল্লেখযোগ্য যে,উপন্যাসখনৰ কাহিনী-বিন্যাস,কথনশৈলী আদিৰ ক্ষেত্ৰত কিছু শিথিলতা মাজে মাজে পৰিলক্ষিত নোহোৱাকৈ থকা নাই।সেইদৰে উপন্যাসখনৰ সৰ্বত্ৰে একোটা কাব্যিক অভিব্যঞ্জনাৰে সংপৃক্ত ভাৱৰ প্ৰয়োজনাধিক ব্যৱহাৰৰ বাবেও বক্তব্যৰ অস্পষ্টতা মাজে সময়ে পৰিলক্ষিত হৈছে।উপন্যাসখনৰ শেষৰ দুটামান অধ্যায়ত পৰিণতিৰ দিশলৈ যোৱাৰ খৰখেদাৰে উপন্যাসিকে সৃষ্টি কৰা অতি-নাটকীয় চিকুৱেঞ্চ বা পৰিৱেশৰ বাবেও কাহিনীৰ পৰিঘটনাত কিছু অস্বাভাৱিকতাই দেখা নিদিয়াকৈ থকা নাই।এনেধৰণৰ সৰু-সুৰা খুতি-নাটি থকা স্বত্বেও কিন্তু  এই কথা অৱশ্যেই  স্বীকাৰ কৰিব লাগিব যে উপন্যাসিকে অত্যন্ত সাহসিকতাৰে আমাৰ সমাজৰ প্ৰচলিত ধৰ্ম,সংস্কাৰ,আভিজাত্য আদিৰ আঁৰত সকলোৰে অলক্ষিতে ঘটি থকা পাপ আৰু স্খলনৰ বাস্তৱ ছবি উপন্যাসখনত অংকণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে।তাৰ লগে লগে সকলো সাম্প্ৰদায়িক চেতনাৰ উৰ্দ্ধত  অত্যন্ত সংবেদনশীলতাৰে সৈতে উপন্যাসখনত প্ৰতিফলিত কৰা হৈছে এচাম খাটি খোৱা মানুহৰ জীৱন সংগ্ৰাম আৰু পংকিলতাৰে পূৰ্ণ জীৱনৰ বাস্তৱ আৰু হৃদয়স্পৰ্শী কাহিনী।

(সমাপ্ত)

 

      

       

       

        

      

     

              

   

          

         

          





 

  



            

       

              

      

          

হোমেন বৰগোহাঞিৰ অন্তৰ্মুখী চেতনা আৰু বৌদ্ধিক জগত

হোমেন বৰগোহাঞিৰ অন্তৰ্মুখী চেতনা আৰু বৌদ্ধিক জগত
                                                 -বীৰ্কে বি.থাপা

      আমাৰ দৰে হয়তো আৰু বহুতৰ বাবেই কৈশোৰ আৰু যৌৱনৰ দিনবোৰত হোমেন বৰগোহাঞিদেৱৰ  ৰচনা আছিল অফুৰন্ত প্ৰেৰণাস্বৰূপ।জীৱনটোক সূক্ষ্মভাৱে পৰ্যৱেক্ষণ কৰিবলৈ শিকাইছিল তেখেতৰ ৰচনাসমূহে।ঢকুৱাখানা,মাহমৰাৰ দৰে গাঁৱৰ গাৱঁলীয়া জীৱনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি চহৰৰ মধ্যবিত্তীয় জীৱনৰ দ্বন্দ্ব-সংঘাতলৈ,কাৰখানাৰ শ্ৰমিক, ৰিক্সাৱালাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি বেশ্যালয়ৰ পংকিলতাৰে পূৰ্ণ জীৱনলৈ,শিক্ষক-সাংবাদিকৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ৰাজনৈতিক নেতাৰ জীৱনলৈকে -সমাজৰ প্ৰায় সকলো শ্ৰেণীৰ মানুহৰ বাহ্যিক আৰু অন্তৰ্জগতৰ বাস্তৱ  চিত্ৰ অসাধাৰণ গদ্য শৈলীৰে অংকন কৰা হোমেন বৰগোহাঞি প্ৰকৃততেই এগৰাকী অনন্য আৰু অদ্বিতীয় লেখক।তেখেতেই সম্ভৱ অসমীয়া সাহিত্যৰ প্ৰথমগৰাকী লেখক যি বিশ্বৰ খ্যাতনামা লেখক-সাহিত্যিক,শিল্পী, দাৰ্শনিক, মনোবিজ্ঞানী,ৰাজনীতিবিদ,অৰ্থনীতিবিদ, ক্ৰীড়াবিদ, উদ্যোগপতি,স্থাপত্যবিদ আদিৰ জীৱনচৰ্যা,আদৰ্শ,কৃচ্ছসাধনা আদিৰ সম্পৰ্কত বিশালায়তনত লেখা-মেলা কৰি অসমীয়া সাহিত্যক নতুন মাত্ৰা প্ৰদান কৰিছিল।তেখেতেই হয়তো একমাত্ৰ এনে এগৰাকী লেখক যাৰ অসাধাৰণ গদ্যশৈলীত মুগ্ধ এচাম পাঠকে তেখেতৰ পৰাই শিকিছিল সেই কৌশল যি কৌশলেৰে জীৱনত জীয়াই থাকিব পাৰি, জীৱনক ভাল পাব পাৰি। তেখেতৰ ৰচনাই পাঠকক শিকায় -কেনেকৈ অন্তৰ্মুখী চেতনাৰে আমি নিজৰ আত্মাক অন্বেষণ কৰিব লাগে, চেতনাৰ অতল তলিত লুকাই থকা সত্যক আৱিস্কাৰ কৰিব লাগে,কেনেকৈ বিবেকৰ নিৰ্দেশ পালন কৰি পৰিস্থিতিৰ সৈতে সংগ্ৰাম কৰিব লাগে। জীৱনৰ কঠোৰ বাস্তৱক সহজভাৱে স্বীকাৰ কৰি,অপ্ৰাপ্তিৰ বেদনাই দিয়া 'নিগেটিভেটি'ৰ মাজতো প্ৰাপ্তিৰ আনন্দ বুটলিবলৈ আমাক শিকায় হোমেন বৰগোহাঞিৰ ৰচনাই। অসমীয়া সাহিত্যত মনস্তাত্বিক বিশ্লেষণৰ এটা নতুন ধাৰা প্রবৰ্তনৰ ক্ষেত্ৰতো তেখেতক অন্যতম  এগৰাকী  শক্তিশালী বাটকটীয়া বুলি গণ্য কৰিব পাৰি।
     বহুকেইটা গল্প  আৰু উপন্যাসত বৰ্ণিত 'বাপুকণ" ৰ দৰে চৰিত্ৰৰ মাজেৰে তেখেতে নিজৰ শৈশৱ আৰু কৈশোৰৰ  চিত্ৰ অংকণ কৰিছে। দেউতাকৰ কিতাপৰ আলমাৰীৰ পৰা এখন-দুখন কিতাপ উলিয়াই পঢ়িবলৈ আৰম্ভ কৰা বৰগোহাঞিদেৱে সৰুৰে পৰাই কিতাপৰ ৰহস্যময় পৃথিৱীত বিচৰণ কৰাৰ দৰে অসাধাৰণ অভিজ্ঞতা লাভ কৰিছিল।অকল কিতাপেই নহয়,
শৈশৱৰ ধাননি পথাৰ,বোকা মাটি,চাৰিকঢ়ীয়াৰ নৈ,খাল-বিল-পুখুৰী,সূৰ্যোদয় আৰু সূৰ্যাস্তৰ ৰঙা ৰ'দ,বৰষুণ আদিয়েও তেখেতৰ মন পুলকিত কৰিছিল।সৰুৰে পৰাই তেখেত আছিল শান্ত আৰু অন্তৰ্মুখী স্বভাৱৰ।
     ঢকুৱাখানাৰ পৰা তেখেতৰ যাত্ৰা গুৱাহাটীলৈ।মনত প্রবল ইচ্ছা কটন কলেজত পঢ়াৰ।ইচ্ছা গুৱাহাটী মহানগৰখন হেপাহ পলুৱাই চোৱাৰ।গুৱাহাটীলৈ গৈ তেখেতে মনৰ হেপাহ পলুৱাই চালে মহানগৰৰ সৌন্দৰ্য।এই সৌন্দৰ্যৰ লগে লগে তেখেতে  মহানগৰৰ অলিয়ে-গলিয়ে সোমাই জন্তু-জানোৱাৰৰ দৰে বাস কৰা মানুহৰ,টকাৰ বাবে নিজৰ দেহা বিক্ৰী কৰা বেশ্যাবোৰৰ পংকিলতাৰে পূৰ্ণ জীৱনো প্ৰত্যক্ষ কৰিলে।
     1932 চনত  লক্ষীমপুৰৰ ঢকুৱাখানাত জন্মগ্ৰহণ কৰা বৰগোহাঞিদেৱ তেখেতৰ গোটেই  শৈশৱ কালছোৱাতে মেলেৰিয়া বেমাৰত ভূগি তেনেই নিশকটীয়া হৈ পৰিছিল।সেই নিশকটীয়া শৰীৰটোৰেই  কটন কলেজলৈ অধ্যয়ন কৰিবলৈ গৈ এদিন কোনোবা এগৰাকী গাভৰুৰ সৌন্দৰ্যত এক মুহূৰ্তৰ বাবে আশ্বৰ্যচকিত হৈ,হোষ্টেলৰ ৰূমলৈ উভতি আহি আৰ্চিত নিজৰ কুৎসিত মুখলৈ চাই প্ৰবল নীচাত্মিকাবোধত পৰা আৰু এখন্তেকৰ বাবে আত্মহত্যা পৰ্যন্ত কৰিব বিচৰা ঘটনাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি 'এপিটাফ'ৰ দৰে চাঞ্চল্যকৰ গল্প লিখি তুমুল আলোড়ণৰ সৃষ্টি কৰি হোষ্টেল এৰিবলগীয়া হোৱা ঘটনালৈকে আৰু তাৰ পাছত এম,এ,পঢ়াৰ উদ্দেশ্যে কলিকতালৈ যাবলৈ ওলোৱা,দুৰ্ভাগ্যক্ৰমে বানপানীৰ বাবে ৰেলপথ-যোগাযোগ ব্যৱস্থা সকলো বন্ধ হৈ যোৱাত উচ্চ শিক্ষাৰ সপোন সিমানতে সমাপ্ত কৰা,ঘৰৰ পৰা পঠিওৱা সমস্ত টকা জুৱা খেল খেলি শেষ কৰা আদিলৈকে  গুৱাহাটীত থকা কালৰ সমস্ত ঘটনা তেখেতে পৰৱৰ্তী কালত লিখা  'আত্মানুসন্ধান'ত উল্লেখ কৰিছে।
       কলিকতাত এম এ পঢ়া সপোন সিমানতে অন্ত পৰাত তেখেত প্ৰশাসনীয় সেৱাৰ চাকৰিত অৱতীৰ্ণ হয়  আৰু মাজুলীৰ মহকুমা ৰাজহ চক্ৰ বিষয়াৰ কাৰ্যালয়ত 1955 চনৰ পৰা উপ প্ৰতি সমাহৰ্তা  হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ আৰম্ভ কৰে।
কিন্তু তাতো তেখেত সুখী হ'ব নোৱাৰিলে।কাৰণ,এছ,ডি,চি  হিচাপে চাকৰি কৰি থকা কালত দাৰিদ্ৰ্যৰ ভয়ংকৰ ৰূপৰ লগে লগে তেখেতে প্ৰশাসন যন্ত্ৰৰ যি দানৱীয় ৰূপ আৰু ৰাজনীতিৰ যি শোষণকাৰী  ৰূপ দেখিছিল, সিয়েই তেখেতক প্ৰথমবাৰৰ বাবে মাৰ্ক্সবাদ সম্পৰ্কে নতুনকৈ চিন্তা কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছিল। কিন্তু চৰকাৰী উচ্চপদস্থ বিষয়াসকলে চলাই থকা ব্যাপক কেলেংকাৰীৰ   বিৰুদ্ধে অকলে যুঁজ দিয়াৰ ক্ষমতা  তেখেতৰ নাছিল।সেই সময়ছোৱাতে তেখেতে লিখিছিল-' বিভিন্ন নৰক '  নামৰ কিতাপখন।কিতাপখনে তুমুল বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰাত আৰু তেনে এক পৰিস্থিতিত তেখেতৰ চাকৰি যে আৰু নৰ'বগৈ সেই কথাৰ পূৰ্বানুমান কৰিয়েই তেখেতে প্ৰশাসনীয় বিষয়াৰ চাকৰি ইস্তফা  দিবলৈ বাধ্য হৈছিল।পৰৱৰ্তী কালত তেখেতে ৰাজনৈতিক ভণ্ডামীৰ চিত্ৰ 'কুশীলৱ 'আৰু 'তিমিৰ তীৰ্থ ' ৰ দৰে ৰাজনৈতিক উপন্যাসত অংকন কৰিছিল।
      প্রশাসনীয় বিষয়াৰ চাকৰি ত্যাগ কৰাৰ পাছত হোমেন বৰগোহাঞিদেৱে 1968 চনৰ পৰা 'নীলাচল 'কাকতৰ জৰিয়তে প্ৰত্যক্ষভাৱে সাংবাদিকতাৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰে।1977 চনলৈকে তেখেতে 'নীলাচল'ৰ সম্পাদক হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰাৰ উপৰিও আৰু কেইবাখনো বাতৰি কাকত -আলোচনীৰ সম্পাদনা কৰে।যেনে-'লোকায়ত','সমকাল' 'সূত্ৰধাৰ','কিশোৰ', 'অসম বাণী','আমাৰ অসম' 'দৈনিক বাতৰি', 'সাতসৰী', 'নিয়মীয়া বাৰ্তা' আদি। উল্লেখযোগ্য যে 2015 চনত তেখেতে 'নিয়মীয়া বাৰ্তা' কাকতৰ মুখ্য সম্পাদকৰ দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিছিল আৰু আৰু মৃত্যু পৰ্যন্ত এই দায়িত্বতে আছিল।নিজৰ সাংবাদিক জীৱনৰ সুদীৰ্ঘ পথ-পৰিক্ৰমাৰ বিভিন্ন ঘটনা,প্ৰত্যাহ্বান আৰু বিৰল অভিজ্ঞতাৰে লিখা তেখেতৰ  'মোৰ সাংবাদিক জীৱন ' আৰু 'আশীৰ দশকৰ দস্তাবেজ' শীৰ্ষক গ্ৰন্থদুখন অতি উল্লেখযোগ্য গ্ৰন্থ। সমসাময়িক ৰাজনৈতিক পৰিস্থিতি সম্পৰ্কত তেখেতে বিভিন্ন সময়ত আগবঢ়োৱা দৃষ্টিভংগীসমূহে বহু সময়ত বিতৰ্কৰ সূত্ৰপাত ঘটালেও এই কথা সত্য যে অসমৰ আৰ্থ-সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰেক্ষাপটত তেখেতে বিভিন্ন সময়ত আগবঢ়োৱা লেখনিসমূহত তেখেতৰ চিন্তা আৰু যুক্তিৰ গভীৰতা, বিশ্লেষণৰ পাৰদৰ্শিতা আৰু দূৰদৰ্শী মনৰ প্ৰতিফলন ঘটা পৰিলক্ষিত হয়।
      সাংবাদিকতাৰ লগে লগে হোমেন বৰগোহাঞিদেৱে দেশী-বিদেশী সাহিত্যৰ অধ্যয়ন তথা সাহিত্য-চৰ্চাও সমানে চলাই গৈছিল। তেখেতে লিখা প্ৰথমখন উপন্যাস আছিল ‘সুবালা’।বেশ্যালয়ৰ এগৰাকী বেশ্যাৰ জীৱনক লৈ ৰচিত এই উপন্যাসখন।তাৰ পাছত তেখেতে পিতা-পুত্র, হালধীয়া চৰায়ে বাওধান খায়,সাউদৰ পুতেকে নাও মেলি যায়, মৎস্যগন্ধা, অস্তৰাগ,তান্ত্ৰিক আদি কেইবাখনো উপন্যাস ৰচনা কৰিছিল।এই সমূহ উপন্যাসৰ মাজেৰে তেখেতে ক্ৰমান্বয়ে মূল্যবোধৰ দ্বন্দ্ব, মহাজনী শোষণ,জাত -পাতৰ ভেদাভেদ, বাৰ্ধক্য জীৱনৰ অভিশাপ আদি বিভিন্ন বিষয় চিত্ৰিত কৰিছে।তেখেতৰ গল্প আৰু একমাত্ৰ কবিতা পুথি ‘হৈমন্তী 'ৰ কবিতাসমূহতো অনুৰূপ চিত্ৰ দেখিবলৈ পোৱা যায়।
       সেইদৰে মানুহৰ জীৱনৰ চিৰন্তন ৰহস্যই তেখেতৰ প্ৰায়বোৰ গল্প-উপন্যাস আৰু ৰচনাৰ প্রধান বিষয় হিচাপে ধৰা দিছে।'জীৱনৰ সাধনা', 'প্ৰজ্ঞাৰ সাধনা ', 'আনন্দ আৰু বেদনাৰ সন্ধানত' , 'সুখ দুখ ', 'আত্মদিপো ভৱ: ' , 'জীয়াই থকাৰ আনন্দৰ প্ৰধান উৎস' ,' জীৱনৰ মধুৰতম সময় ' , 'বিচিত্ৰ অভিজ্ঞতা আৰু অনুভূতি' , 'বিষন্নতা' , 'স্বৰ্গ আৰু নৰক', 'আত্মানুসন্ধান' 'ৰহস্যময় বিষাদ আৰু যন্ত্ৰণা' , 'হৃদয়ৰ মানচিত্ৰ ' আদি গ্ৰন্থত তেখেতে আনাটোল ফ্ৰাঁ,এইচ জি ওৱেলছ,ৰবাৰ্ট লিণ্ড, হ'লডেন, কাজানৎজাকিচ, ছেমুৱেল বেকেট,বাৰ্ট্ৰাণ্ড ৰাছেল,যোচেফ কনৰাড,দেনিচ দিদেৰো, ৰুচ্যো, ভল্টেয়ৰ, ওপেনহাইমাৰ, ছেমুৱেল স্মাইলছ,চিগমণ্ড ফ্ৰয়দ,জৰ্জ লুই বৰ্ঝেছ,গ্যেটে,ডাগ হেমাৰশ্বল্ড আদিৰ দৰে অলেখ বিশ্ববিশ্ৰুত ব্যক্তিৰ চিন্তা আৰু দৰ্শনৰ মাজেৰে জীৱন আৰু জগতক সূক্ষ্মভাৱে নিৰীক্ষণ কৰিছে।মানৱ জীৱনৰ চিৰন্তন ৰহস্য দুখ-যন্ত্ৰণা,নি:সংগতা আদিৰ লগে-লগে তেখেতে  'অস্তৰাগ'নামৰ উপন্যাসখনত মানৱ জীৱনৰ চৰম ট্ৰেজেদী বাৰ্ধক্য কালৰো অত্যন্ত কৰুণ আৰু হৃদয়স্পৰ্শী চিত্ৰ অংকণ কৰিছে।
      সেইদৰে বৰগোহাঞিদেৱে তেখেতৰ ' আত্মানুসন্ধান', 'মোৰ হৃদয় এখন যুদ্ধক্ষেত্ৰ ', 'ধুমুহা আৰু ৰামধেনু(দুটা খণ্ডত)' আদি আত্মজীৱনীমূলক গ্ৰন্থত  বিভিন্ন ঘটনা-পৰিঘটনা আৰু অভিজ্ঞতাৰ মাজেৰে এক অন্তৰ্মুখী চেতনাৰে নিজৰ জীৱনটোক নিৰীক্ষণ কৰিছে।জীৱনৰ অলেখ ঘাত-প্ৰতিঘাতৰ মাজতো নিৰাশগ্ৰস্ত নহৈ আনন্দেৰে জীৱনত জীয়াই থকাৰ কৌশল তেখেতে শিকিছে।(উল্লেখযোগ্য যে 1958 চনত তেখেতে অসমৰ বিশিষ্ট সাহিত্যিক নিৰুপমা বৰগোহাঞিক বিয়া কৰাইছিল যদিও এই সম্পর্ক স্থায়ী হোৱা নাছিল।দুয়ো একেলগে 'পুৱাৰ পূৰৱী সন্ধ্যাৰ বিভাস' নামৰ এখন উপন্যাসো লিখিছিল। )
     পৃথিৱীৰ বিভিন্ন সভ্যতা-সংস্কৃতিৰ জন্ম আৰু বিকাশৰ কাহিনীয়ে তেখেতক যথেষ্ট অনুপ্ৰাণিত কৰিছে।এই সভ্যতাসমূহৰ উত্থানৰ অন্তৰালত থকা মানুহৰ অসীম কষ্ট,আহোপুৰুষাৰ্থ আৰু কৃচ্ছসাধনাৰ বিষয়ে তেখেতে বিস্তৃতভাৱে
' আধুনিক যুগৰ জন্ম কাহিনী','মানুহ হোৱাৰ গৌৰৱ','ডাৰউইন','মোৰ প্ৰিয় মানুহ ছক্ৰেটিছ',
'অন্তহীন প্ৰেৰণাৰ উৎস লুই পেষ্টিঅ’ৰ' আদি গ্ৰন্থত।
      ফৰাচী বিপ্লৱৰ অন্যতম বাটকটীয়া ৰুচ্যো আৰু  ভল্টেয়ৰ,বিশ্বশান্তিৰ প্ৰবক্তা বাৰ্ট্ৰণ্ড ৰাছেল আদিৰ দৰে ব্যক্তিৰ কৰ্ম আৰু আদৰ্শৰে উদ্বুদ্ধ বৰগোহাঞিদেৱৰ ৰচনাত এইসকল ব্যক্তিৰ নাম বাৰে বাৰে উল্লেখ হোৱা পৰিলক্ষিত হয়।ফৰাচী দাৰ্শনিক ভল্টেয়ৰে তেওঁৰ আশীবছৰ বয়সতো তেনেই দুৰ্বল,ক্ষীন আৰু নিশকটীয়া দেহাৰে ফৰাচী অভিধানৰ প্ৰাৰম্ভিক বৰ্ণৰ সমস্ত শব্দ-অৰ্থ  লিখাৰ দায়িত্ব অকলেই কান্ধ পাতি লোৱাৰ দৰে হোমেন বৰগোহাঞিদেৱেও তেখেতৰ প্ৰায় উনসত্তৰ-সত্তৰ বছৰ বয়সত অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতিৰ আসনত অধিষ্ঠিত হৈয়ে অসমীয়া ভাষাৰ বিশ্বকোষ প্ৰণয়নৰ দৰে গুৰু দায়িত্ব কান্ধ পাতি লৈছিল। বিশ্বকোষ প্ৰণয়ন যে সমগ্ৰ অসমৰে এটা জাতীয় দায়িত্ব -এই কথা অসমীয়া ৰাইজক অনুধাৱন কৰাবলৈ তেখেতে শদিয়াৰ পৰা ধুবুৰীলৈ যাত্ৰা কৰিছিল। ৰাইজৰ পৰা সংগৃহীত ধনেৰে তেখেতে বিশ্বকোষ পুঁজি গঠন কৰিছিল আৰু আশাসুধীয়া প্ৰচেষ্টাৰে অসমীয়া বিশ্বকোষৰ সাতটাকৈ খণ্ড প্ৰকাশ কৰি উলিয়াবলৈ সক্ষম হৈছিল।
      প্ৰাচীন গ্ৰীচ দেশৰ লোকসকলে 'সুস্থ দেহত সুস্থ মন' বোলা আপ্তবাক্যত বিশ্বাস ৰাখিছিল আৰু স্বাস্থ্যৰ যত্ন লৈছিল।বৰগোহাঞিদেৱেও  তেখেতৰ জীৱনত যথেষ্ট গুৰুত্ব দিয়া এটা বিষয় আছিল স্বাস্থ্যৰ যত্ন।তেখেতে বিশ্বাস কৰিছিল যে সুস্থ স্বাস্থ্যৰ ওপৰতে প্ৰকৃততে মানুহৰ জীৱনৰ সুখ বা আনন্দ নিৰ্ভৰ কৰে।শৈশৱতে প্ৰচণ্ড মেলেৰীয়াত ভূগি নিশকটীয়া হৈ পৰা বৰগোহাঞিদেৱক যি এক নীচাত্মিকাবোধে তিলতিলকৈ খুলি খুলি খাইছিল সেই নীচাত্মিকাবোধৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পোৱাৰ একমাত্ৰ উপায় আছিল স্বাস্থ্যৰ যত্ন।কিতাপৰ পৃথিৱীত সোমাই পিতপিতকৈ তেখেতে সন্ধান কৰিছিল-জীৱনত আনন্দেৰে জীয়াই থকাৰ মন্ত্র।বিশ্বৰ মহান মনিষীসকলৰ জীৱন-দৰ্শন,মনস্তাত্বিক দৃষ্টিভংগী আদিৰে তেখেতে জীৱনটোক যাপন কৰিবৰ বাবে প্ৰয়োজন হোৱা মানসিক খোৰাক গোটোৱাৰ লগে লগে দৈহিক স-স্বাস্থ্যৰ বাবে
ব্যায়াম-প্ৰাণায়াম,যোগ আদিৰ দৰে কথাবোৰতো অত্যন্ত গুৰুত্ব দিছিল।তেখেতে এই বিষয়ত ভালেমান ৰচনা আৰু 'স্বাস্থ্যৰ সাধনা','শৰীৰ আৰু হৃদয়','কাম কৰাৰ আনন্দ' ,'সুস্থ দেহত সুস্থ মন' আদিৰ দৰে গ্ৰন্থও ৰচনা কৰিছে।
      তেখেতৰ দৃষ্টিত মানুহ জীয়াই থাকে কৰ্মেৰে।আৰু তেখেতৰ কৰ্মই হৈছে লেখা।নিলিখাকৈ তেখেত থাকিব নোৱাৰে। অসমীয়া সাহিত্যলৈ যুগুৱা অতুলনীয় অৱদানৰ স্বীকৃতি স্বৰূপে তেখেতলৈ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ বঁটা,অসম উপত্যকা সাহিত্য বঁটা,সাহিত্য একাডেমি বঁটা তথা সংবাদ জগতলৈ যুগুৱা অৱদানৰ বাবে অসম সাহিত্য সভাৰ দ্বাৰা 'লক্ষ্মীনাথ ফুকন বঁটা', 'জয়কৃষ্ণ ৰামদয়াল সমন্বয় বঁটা',সাদিন-প্ৰতিদিন গোষ্ঠীৰ দ্বাৰা 2019 চনত 'জীৱনজোৰা সাধনা বঁটা' আদিৰে সন্মানিত কৰা হৈছিল।তাৰোপৰি অসমৰ ৰাইজে তেখেতক দুবাৰকৈ  অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতি হিচাপেও বৰণ কৰিছিল।কিন্তু তেখেতে নিজে উল্লেখ কৰা মতে, মান-যশ,সন্মান লাভৰ আশাৰে তেখেতে কেতিয়াও নিলিখে।'গদ্যৰ সাধনা'(পাঠকৰ টোকাবহী) শীৰ্ষক লেখাটিত তেখেতে লিখিছে-'মই কিয় লিখোঁ-এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰত অতি অকপটভাৱে মই কেৱল এই কথাই ক'ব পাৰোঁ যে মই লিখোঁ,কাৰণ একমাত্ৰ  লেখাৰ সময়তে মই জীৱনটো নিবিড়ভাৱে যাপন কৰাৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰোঁ।জীৱনৰ বাস্তৱ অভিজ্ঞতাবোৰ বেছিভাগ সময়তেই ইমান দ্ৰুতগতিৰে আৰু ইমান বিশৃংখলভাৱে ঘটে যে আমি সেইবোৰৰ আচল তাৎপৰ্য  উপলদ্ধি কৰিবলৈ পোৱাৰ আগতেই সেইবোৰ কেৱল অতীত স্মৃতিত পৰিণত হয়।কিন্তু কলাৰ মাজত আমি এই গোটেইবোৰ অভিজ্ঞতাকে পুনৰ যাপন কৰিব পাৰো।আমি সেইবোৰৰ প্ৰকৃত তাৎপৰ্য অনুধাৱন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিব পাৰোঁ।'
     লেখাটো তেখেতৰ বাবে এটা খেলা।তেখেতৰ মতে,শব্দৰ ৰহস্যই তেখেতক আজীৱন আৱিষ্ট কৰি ৰাখিছে।তেখেতৰ মতে,লেখকৰ এটা সাধাৰণ সংজ্ঞা হ'ল এয়ে যে যি মানুহে বাক্য গঠন কৰিব পাৰে আৰু তাকে কৰি আনন্দ লাভ কৰে তেওঁকেই লেখক বুলি কোৱা হয়।কিন্তু বাক্য গঠন কৰা কাম সহজ নহয়।ক'বলৈ গ'লে ই পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ কঠিন কামবোৰৰ ভিতৰত এটা। সাহিত্য সৃষ্টিৰ বাবে সেয়ে তেখেতে গদ্যৰ সাধনাত সদায়ে অত্যাধিক গুৰুত্ব দিয়ে।তেখেতৰ মতে,উৎকৃষ্ট গদ্য ৰচনা অতিশয় পৰিশ্ৰম সাপেক্ষ কাম।দীর্ঘদিনৰ অনুশীলন ব্যতিৰেকে কোনেও ভাল গদ্য লিখিব নোৱাৰে।....ভাল গদ্য নিৰ্মানৰ দক্ষতা আয়ত্ব কৰিব নোৱাৰালৈকে কেতিয়াও ভাল সাহিত্য সৃষ্টি হ'ব নোৱাৰে।(কেনেকৈ লিখা উচিত? )
      তেখেতৰ মতে,গদ্যৰ সাধনা কেৱল ব্যক্তিবিশেষৰে সাধনাই নহয়,বৰঞ্চ একো একোটা সভ্যতাৰো সাধনা।কাৰণ,গেলিলিও আৰু নিউটনৰ যুগান্তকাৰী আৱিস্কাৰসমূহে আধুনিক বৈজ্ঞানিক যুগৰ সূচনা কৰাৰ লগে নতু নতুন দাৰ্শনিক আৰু বৈজ্ঞানিক তত্ববোৰ অৰ্থৰ বিকৃতি নঘটাকৈ সৰ্বসাধাৰণ লোকৰ মাজলৈ নিবৰ বাবে প্ৰয়োজন হোৱা গদ্য-ৰীতিটো আছিল এয়ে টে গদ্য হ'ব লাগিব স্পষ্ট,সৰল আৰু বাহুল্য-বৰ্জিত।এই নতুন গদ্য-ৰীতি  নিৰ্মানৰ প্ৰচেষ্টাতে ফৰাচীসকলে কঠোৰ শ্ৰম কৰি গৈছিল আৰু অৱশেষত তেওঁলেকে যি গদ্য-ৰীতি উদ্ভাৱন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল সেই গদ্য-ৰীতিৰ বাবেই সুদীৰ্ঘ প্ৰায় তিনিশ বছৰ ধৰি ফৰাচী ভাষা  ইউৰোপীয় মনিষীসকলৰ জ্ঞানচৰ্চা আৰু ভাৱ বিনিময়ৰ প্ৰধান মাধ্যম হৈ আছিল।
       গদ্যৰ সাধক হোমেন বৰগোহাঞিদেৱে  লিখিছিল-' মই গোটেই জীৱন ধৰি এটা মাত্ৰ সাধনাই কৰিছোঁ,সেইটো হৈছে মোৰ মনোমত এটা গদ্য-ৰীতি নিৰ্মানৰ সাধনা।গদ্যৰ সাধনা মোৰ কাৰণে জীৱনৰেই সাধনা,কাৰণ গদ্যৰ সাধনাই মোক পৰিশ্ৰমী,নিয়মানুৱৰ্তী আৰু কষ্ট-সহিষ্ণু হ'বলৈ শিকাইছে।গদ্যৰ সাধনাই মোক বিনয়ী হ'বলৈকো শিকাইছে,কাৰণ শব্দবোৰৰ লগত অবিৰাম যুদ্ধ কৰি কৰি মই আৱিস্কাৰ কৰিছোঁ মোৰ ক্ষুদ্ৰতা,দুৰ্বলতা আৰু অসমৰ্থতা।'
       ক'বলৈ গ'লে,বৰগোহাঞিদেৱে তেখেতৰ চমকপ্ৰদ গদ্য-শৈলী তথা গভীৰ মননশীল  আৰু প্ৰজ্ঞাদীপ্ত  লেখনিৰে পঞ্চাশৰ দশকৰ পৰা মৃত্যুৰ আগলৈকে ,এটা সুদীৰ্ঘ কাল অসমীয়া সাহিত্যলৈ অভূতপূৰ্ব অৱদান আগবঢ়াই যি এক 'বৌদ্ধিক বিপ্লৱ'ৰ সূচনা কৰি সমগ্ৰ জাতিটোকে সমৃদ্ধ কৰি গ'ল সেয়া কোনেও পাহৰিব নোৱাৰিব।(সমাপ্ত)